Biały haft nasnuwany na płótnie, zwany też snutym lub określany mianem „snutek”, można nazwać najefektowniejszym haftem ludowym Wielkopolski. Na przełomie XIX i XX wieku „snutkami” ozdabiano koszulki, fartuchy, kryzy i czepce płócienne. Rozpowszechniony głównie w Południowej Wielkopolsce, rozwinął się i najdłużej przetrwał we wsi Golina koło Jarocina dzięki mecenatowi hrabiny Moszczeńskiej w okresie międzywojennym. Wówczas przybierano nimi głównie bieliznę kościelną. Po II wojnie światowej haft ten stosowano prawie wyłącznie do dekoracji serwetek i obrusów stołowych, które liczne grono hafciarek wykonywało na zamówienie Spółdzielni „Cepelia”. Współcześnie jest inspiracją do ozdabiania ubrań i przedmiotów, a także identyfikacji regionalnej.
Etapy tworzenia „snutek”: 1. projektowanie, rysowanie i kalkowanie wzorów na płótnie; 2. fastrygowanie; 3. nasnuwanie; 4. wyszywanie; 5. wycinanie płótna pod „snutką”; 6. pranie i krochmalenie; 7. upinanie; 8. wycinanie brzegów; 9. prasowanie.
Efekt dekoracyjny haftu nasnuwanego polega na równoczesnym i harmonijnym zespoleniu trzech składników (wg Zofii Grodeckiej w „Zapiskach Jarocińskich” 1984, nr 6):
układów dziurek występujących pojedynczo, grupowo i pasowo czy nawet obramowujących niektóre motywy – haft dziurkowany;- zestawów motywów, złożonych z płaskich figur o zaokrąglonych narożnikach i dających się najczęściej wpisać w koło lub owal; motywy te wykończone są wąskim ściegiem atłaskowym, ściegiem dzierganym lub szeregiem dziurek;
- odcinków pojedynczych nitek, łączących poszczególne elementy i większe motywy haftu, a nazywanych „nóżkami pajęczymi”.
Upowszechnianie i podtrzymywanie sztuki regionalnej haftu nasnuwanego SNUTKA
Działania CKiS w Kaliszu w l. 2014-2021
2021
– Warsztaty haftu nasnuwanego (bezpłatne) – Jolanta Łukaszewska, Zofia Talarowska z Goliny, Hanna Bartkowiak z Jarocina / Festiwal muzyki tradycyjnej „Melodie stamtąd 2021” w Kaliszu, Pd Wielkopolska
Fotorelacja: https://ckis.kalisz.pl/festiwal-melodie-stamtad-odbyl-sie-po-raz-trzeci/
– Prezentowany haft nasnuwany – Targi sztuki ludowej na Estradach Folkloru w Moszczance i w Sośniach (pow. ostrowski), w Doruchowie (pow. ostrzeszowski), Pd Wielkopolska
Fotorelacja: https://ckis.kalisz.pl/folklor-na-estradzie-w-skrzebowej-i-moszczance/
https://ckis.kalisz.pl/estrada-folkloru-w-sosniach/
https://ckis.kalisz.pl/po-estradzie-folkloru-w-doruchowie/
2020
– Warsztat twórcy ludowego – dokument filmowy rzemiosła regionalnego, pokazuje sztukę haftu nasnuwanego. Swoją twórczość i technikę prezentują dwie twórczynie: Zofia Talarowska z Goliny, mistrzyni snutki golińskiej, oraz Genowefa Dopierała, snutkarką z Jarocina. Dofinansowane ze środków MKiDN i Woj. Wlkp.
Link do filmu: https://www.youtube.com/watch?v=DPpA0MzgSB0
Fotorelacje https://ckis.kalisz.pl/estrada-folkloru-w-sosniach/
– Prezentowany haft nasnuwany – Targi sztuki ludowej podczas Biesiady Folkloru Ziemi Kaliskiej 2020 w Brzezinach (pow. kaliski, Pd Wielkopolska). Dofinansowane ze środków MKiDN i Woj. Wlkp.
Fotorelacja https://ckis.kalisz.pl/wyniki-biesiady-folkloru-2020/
Widowisko w Golinie
Zespół Folklorystyczny „Snutki” z Potarzycy przygotowało premierę widowiska scenicznego pt. „Jak to w Golinie i okolicy dawniej bywało”, które zaprezentuje w niedzielę 11 października 2020 w szkole w Golinie k. Jarocina.
https://ckis.kalisz.pl/widowisko-jak-to-w-golinie-i-okolicy-dawniej-bywalo/
2019
– Warsztaty haftu nasnuwanego (8 miesięcy, bezpłatne) – Mistrzyni snutki golińskiej. Warsztaty haftu Zofii Talarowskiej z Goliny, w Jarocinie, dofinansowane ze środków MKiDN
Link do reportażu: https://www.youtube.com/watch?v=csLFnXyToSo
Fotorelacja https://ckis.kalisz.pl/warsztaty-i-wystawa-snutki-golinskiej/
– Warsztaty haftu nasnuwanego (bezpłatne) – Stanisława Kowalska, Daniela Krawczyńska, Zofia Talarowska i Danuta Wróbel z Goliny, Hanna Bartkowiak z Jarocina / Festiwal muzyki tradycyjnej „Melodie stamtąd 2019” w Kaliszu, Pd Wielkopolska, dofinansowane ze środków NCK
Link do reportażu: https://www.youtube.com/watch?v=ripDfDAgGmg
Fotorelacja: https://ckis.kalisz.pl/festiwal-melodie-stamtad-wyniki-konkursu/
– Warsztaty haftu nasnuwanego (bezpłatne) – Jolanta Łukaszewska z Goliny / Estrada Folkloru w Moszczance i Skrzebowej (pow. ostrowski), Pd Wielkopolska, dofinansowane ze środków NCK
– Prezentowany haft nasnuwany – Stanisława Kowalska, Daniela Krawczyńska, Jolanta Łukaszewska, Zofia Talarowska i Danuta Wróbel z Goliny, Hanna Bartkowiak z Jarocina / Targi sztuki ludowej podczas Estrad Folkloru 2019 w Sośniach, w Moszczance i w Przygodzicach (pow. ostrowski), w Choczu (pow. pleszewski), Pd Wielkopolska, dofinansowane ze środków NCK
https://ckis.kalisz.pl/najwieksza-tegoroczna-estrada-folkloru-zagrala-w-sosniach/
https://ckis.kalisz.pl/estrada-folkloru-w-moszczance-i-skrzebowej-fotorelacja/
https://ckis.kalisz.pl/estrada-folkloru-2019-w-choczu-fotorelacja/
2018
– Warsztaty haftu nasnuwanego (bezpłatne) – Jolanta Łukaszewska, Zofia Talarowska z Goliny, Hanna Bartkowiak z Jarocina / Biesiada Folkloru Ziemi Kaliskiej 2018 w Brzezinach (pow. kaliski, Pd Wielkopolska), dofinansowane ze środków MKiDN oraz Woj. Wlkp.
https://ckis.kalisz.pl/biesiada-folkloru-ziemi-fotorelacja/
– Warsztaty haftu nasnuwanego (bezpłatne) – Hanna Bartkowiak z Jarocina / Estrady Folkloru w Moszczance i Skrzebowej i w Sośniach (pow. ostrowski), Pd Wielkopolska, dofinansowane ze środków MKiDN oraz Woj. Wlkp.
– Warsztaty haftu nasnuwanego (bezpłatne) – Daniela Krawczyńska z Goliny, Hanna Bartkowiak z Jarocina / Estrada Folkloru w Żegocinie (pow. pleszewski), Pd Wielkopolska, dofinansowane ze środków MKiDN oraz Woj. Wlkp.
https://ckis.kalisz.pl/estrada-folkloru-w-zegocinie-fotorelacja/
– Warsztaty haftu nasnuwanego (bezpłatne) – Jolanta Łukaszewska z Goliny / Estrada Folkloru w Choczu (pow. pleszewski), Pd Wielkopolska, dofinansowane ze środków MKiDN oraz Woj. Wlkp.
– Prezentowany haft nasnuwany – Stanisława Kowalska, Daniela Krawczyńska z Goliny / Targi sztuki ludowej podczas Biesiady Folkloru Ziemi Kaliskiej 2018 w Brzezinach (pow. kaliski), Estrada Folkloru w Sośniach (pow. ostrowski), Daniela Krawczyńska, Jolanta Łukaszewska z Goliny / Targi sztuki ludowej podczas Estrady Folkloru w Dębnicy (pow. ostrowski), Pd Wielkopolska, dofinansowane ze środków MKiDN oraz Woj. Wlkp.
– prezentacja projektów stypendialnych w ramach programu MKiDN – Stanisława Kowalska czepce / Ogólnopolska Konferencja „Twórcy / wytwórcy / przetwórcy. Wokół problematyki wzornictwa regionalnego” w MOZK w Kaliszu
https://ckis.kalisz.pl/estrada-folkloru-w-sosniach-fotorelacja/
https://ckis.kalisz.pl/estrada-folkloru-w-choczu-fotorelacja-3/
https://ckis.kalisz.pl/pierwsza-estrada-folkloru-w-moszczance-i-skrzebowej-fotorelacja/
2017
– Warsztaty z elementami haftu nasnuwanego (10 miesięcy, bezpłatne): Mistrzyni czepców. Warsztaty Stanisławy Kowalskiej z Goliny haftowania i układania czepców, w Jarocinie, dofinansowane ze środków MKiDN
Link do reportażu: https://www.youtube.com/watch?v=M0KJIKvJEFk
https://ckis.kalisz.pl/mistrzyni-czepcow-zakonczenie-warsztatow-stanislawy-kowalskiej/
– Prezentowany haft nasnuwany – Daniela Krawczyńska, Jolanta Łukaszewska i Zofia Talarowska z Goliny, Hanna Bartkowiak z Jarocina, Targi sztuki ludowej podczas Estrady Folkloru w Żegocinie (pow. pleszewski), w Jaraczewie (pow. jarociński), w Wysocku Małym (pow. ostrowski), Festiwal muzyki tradycyjnej „Melodie stamtąd 2017” w Kaliszu, Pd Wielkopolska, dofinansowane ze środków MKiDN i Woj. Wlkp.
Fotorelacja: https://ckis.kalisz.pl/festiwal-muzyki-tradycyjnej-melodie-stamtad-2017-fotorelacja/
2016
– Prelekcja i prezentacja „Snutka golińska” czyli haft nasnuwany Anna Gałczyńska-Witczak, Konferencja naukowa ZDOBNICTWO STROJU LUDOWEGO. MIĘDZY RZEMIOSŁEM I SZTUKĄ, Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”
– Prezentowany haft nasnuwany – Stanisława Kowalska, Daniela Krawczyńska i Zofia Talarowska z Goliny, Hanna Bartkowiak z Jarocina / Targi sztuki ludowej podczas Biesiady Folkloru Ziemi Kaliskiej 2016 w Brzezinach (pow. kaliski), podczas Estrad Folkloru 2016 w Żegocinie gm. Czermin i w Nowej Wsi gm. Gizałki (pow. pleszewski), w Moszczance i Skrzebowej (pow. ostrowski), Pd Wielkopolska
https://ckis.kalisz.pl/wyniki-konkursu-w-biesiadzie-folkloru-w-brzezinach/
https://ckis.kalisz.pl/estrada-folkloru-w-moszczance-skrzebowej-fotorelacja/
2015
– Dokument filmowy Ginący zawód – układanie czepców wielkopolskich, z udziałem Stanisławy Kowalskiej mistrzyni snutki golińskiej z Goliny. Dofinansowane ze środków MKiDN i Woj. Wlkp.
Link do filmu: https://www.youtube.com/watch?v=LyXp7sQnGCk
– Warsztaty haftu nasnuwanego (bezpłatne) – Daniela Krawczyńska i Stanisława Kowalska z Goliny / Estrada Folkloru 2015 w Moszczance i Skrzebowej (pow. ostrowski), Pd Wielkopolska, dofinansowane ze środków MKiDN oraz Woj. Wlkp.
– Warsztaty haftu nasnuwanego (bezpłatne) – Zofia Talarowska z Goliny / Estrada Folkloru 2015 w Choczu (pow. pleszewski), Pd Wielkopolska, dofinansowane ze środków MKiDN oraz Woj. Wlkp.
2014
– Prezentowany haft nasnuwany – Stanisława Kowalska, Daniela Krawczyńska i Zofia Talarowska z Goliny, Hanna Bartkowiak z Jarocina / Targi sztuki ludowej podczas Biesiady Folkloru Ziemi Kaliskiej 2014 w Brzezinach (pow. kaliski), podczas Estrad Folkloru 2014 w Żegocinie i w Choczu (pow. pleszewski), w Moszczance i Skrzebowej (pow. ostrowski), Pd Wielkopolska
————————————————————————————————-
Anna Gałczyńska, specjalistka ds. dziedzictwa kulturowego CKiS w Kaliszu
Bibliografia – haft nasnuwany:
Album snutki golińskiej, Golina 2017.
Barbara Michalak. Snutka golińska, Galeria Sztuki Użytkowej, katalog wystawy, Kalisz 2005.
Bazielich B., Hafciarstwo [w:] B. Kopczyńska-Jaworska, M. Niewiadomska-Rudnicka (red)., Piękno użyteczne czy piękno ginące, Łódź 1997, s. 89-101.
Brzezińska A. W., Paprot A., Tymochowicz M., Klocki, snutki, perebory, APSL, Wrocław 2015, s. 39-66, 110-117, 125-156.
Cichowicz W., Haft wielkopolski i czepce wielkopolskie, „Polska Sztuka Ludowa” 1949, nr 7-8, s. 236-242.
Czarny Eugeniusz, Muzeum Regionalne w Jarocinie, „Rocznik Kaliski”1980, t. XIII, s. 370-375.
Fryś-Pietraszkowa E., Strój, [w:] E. Fryś-Pietraszkowa, A. Kunczyńska-Iracka, M. Pokropek, Sztuk ludowa w Polsce, Warszawa 1988, s. 134-171.
Glapa A., Wielkopolski haft snutkowy, „Polska Sztuka Ludowa” 1955, nr 4, s. 193-205.
Glapa A., Wystawa ludowego haftu wielkopolskiego, „Polska Sztuka Ludowa” 1965, nr 4, s. 233-237.
Grodecka Z., Helena Bernasowska – mistrzyni haftu nasnuwanego i jego animatorka Helena Moszczeńska, „Polska Sztuka Ludowa” 1984, nr 4, s. 223-234.
Gałczyńska A., Stanisława Kowalska, hafciarka i twórczyni czepców wielkopolskich, Golina, pow. jarociński, Wielkopolska [w:] 43. Nagroda im. Oskara Kolberga 2018 za zasługi dla kultury ludowej, folder 2018, s. 12-15.
Grodecka Z., Ludowy haft nasnuwany z Goliny koło Jarocina, „Zapiski Jarocińskie” 1984, nr 6, s. 1-16.
Grodecka Z., Wystawa ludowego haftu wielkopolskiego, Poznań 1964.
Haft ludowy. Ogólnopolska wystawa pokonkursowa, Muzeum Etnograficzne w Toruniu, Związek Spółdzielni Rękodzieła Ludowego i Artystycznego „Cepelia”, Toruń 1979.
Jabłońska-Ważny A., Golińskie snutki. Plastyka w cieniu salonów, „Południowa Wielkopolska” 1982, nr 6, s. 7. Bernasowska Helena, hafciarka ludowa z Goliny, woj. kaliskie
Jabłońska-Ważny A., Wielkopolski haft snutkowy, Kalisz 1994.
Kostrzewski M., 80-letnia snutkarka, „Wielkopolska”1987 nr 15, s. 13-14. Bernasowska Helena, hafciarka ludowa.
Kowalska S., Snutki golińskie w kulturze ludowej regionu jarocińskiego, „Rocznik Kaliski” 2008, nr 34, s. 165-187.
Machowska M., Michalak Barbara [w:] A. W. Brzezińska, M. Romanow-Kujawa (red.) Wielkopolscy twórcy ludowi. Informator Oddziału Wielkopolskiego Stowarzyszenia Twórców Ludowych, Poznań 2015, s. 41.
Machowska M., Nagroda im. Oskara Kolberga dla wielkopolskiej twórczyni ludowej, „Przegląd Wielkopolski” 2014, nr 1 (103), s. 73.
Machowska M., Pelagia Pietrzak (1932-2012) – mistrzyni snutki golińskiej (pow. Jarocin), „Twórczość Ludowa” 2015, nr 1-2 (78), s. 32-33.
Piotrowska S., Dopierała Genowefa [w:] A. W. Brzezińska, M. Romanow-Kujawa (red.) Wielkopolscy twórcy ludowi. Informator Oddziału Wielkopolskiego Stowarzyszenia Twórców Ludowych, Poznań 2015, s. 23.
Piskorz-Branekova E., Polskie hafty i koronki. Zdobienia stroju ludowego, Warszawa 2005.
Rękodzieło ludowe i artystyczne Cepelii. Informator dla sprzedawcy, Warszawa 1989.
Snutka – snujemy słowa. Wiersze wybrane, Kępno 2021.
Szmyt E., Pięknie „malowane” białą nicią, „Głos Wielkopolski” wyd. 1, 2, 1987 nr 246, s. 4. Hafciarstwo ludowe w Golinie, woj. kaliskie.
Wieczorek M., Snutka golińska, Kępno 2020.
