IX Ogólnopolski Festiwal Poetycki im. Wandy Karczewskiej – relacja

Już po raz dziewiąty Stowarzyszenie Promocji Sztuki „Łyżka Mleka” oraz Centrum Kultury i Sztuki zaprosili na Ogólnopolski Festiwal Poetycki im. Wandy Karczewskiej. W dniach 8-10 listopada 2019 czekało Nas kilkadziesiąt godzin bliskich spotkań z literaturą, muzyką, fotografią, obrazem, teatrem. Rozmowy z twórcami, koncerty, wystawy, Turniej Jednego Wiersza, rozstrzygnięcie konkurów, podsumowanie sezonu, kilka premier, kilka wspomnień, a do tego Duch Opiekuńczy Patronki Festiwalu.

Jak co roku – festiwalowym wydarzeniom towarzyszyła wystawa, tym razem była ona szczególna – prace uczestników warsztatów artystycznych One Day in Calisia.

Festiwal rozpoczęliśmy od spotkania z poetą, który jest z nami od pierwszej edycji festiwalu i towarzyszy co roku Festiwalowi, czyli Leszkiem Żuliński.

Rozmowę z Leszkiem Żulińskim o jego najnowszej książce pt. WIERSZE Z LAMUSA poprowadził Bogdan Zdanowicz.

Te wiersze zbierały się przez kilka ostatnich lat. Kilka z nich było już publikowanych, ale większość leżała w lamusie.Specyfikują się one tradycyjną, niemodną dziś dykcją, a przecież od długiego czasu tzw. nowa poezja wyszukuje nowych i wciąż innych „oryginalności” i niemal każdy, kto pisze wiersze, szuka dziś niepowtarzalnego , wyróżniającego go z tłumu języka i wyobraźni. I ja to doceniam. Ośmielam się jednak w tym tomiku być „staromodny”, bowiem mimo to te wiersze mają (przynajmniej dla mnie) coś istotnego do powiedzenia. Niechaj ten argument za mną stoi.

Kolejnym naszym gościem była także poetka – Beata Patrycja Klary, laureatka drugiej edycji Turnieju Jednego Wiersza z 2012 roku i – tradycyjnie dla naszego turnieju – jurorka jego kolejnej edycji.

Z autorką porozmawialiśmy o najnowszej książce poetyckiej pt. Martwia, w spotkaniu wziął także udział wydawca, Cezary Sikorski.

Następnie na festiwalowej scenie pojawił się żołnierz i poeta, Maciej Filipek (ur. 1982), w towarzystwie Marcina Królikowskiego. Najnowsza jego książka (Formalina) ukaże się w październiku nakładem wydawnictwa Domu Literatury w Łodzi jako wyróżnienie w konkursie organizowanym przez Instytut Literatury w Krakowie i (słowami autora) będzie to „zapis przeżyć wewnętrznych po stracie ojca, z którym nie było kontaktu przez 18 lat”. Pierwszy tomik (wydany w 2014 r. przez Stowarzyszenie Żywych Poetów w Brzegu i wyróżniony przez jury konkursu Złoty Środek Poezji w Kutnie), Rezystory, dotyczył w dużej mierze życia wojskowego, podobnie będzie z kolejną planowaną książką pt. Spłonka. Filipek jest laureatem kilku konkursów poetyckich, publikował w pismach papierowych oraz w magazynach internetowych.

Po rozmowie z Maciejem Filipiem wiersze z ostatniej książki poetyckiej pt. POGAŃSKIE MORZE opowiedział Paweł Kozioł, poeta i krytyk literacki, związany z warszawskim Staromiejskim Domem Kultury, współredaktor kwartalnika literackiego Wakat, od 2008 r. doktor nauk humanistycznych ze specjalizacją w średniowiecznych kronikach, szachista, współautor (wraz z Austriakiem Edmundem Moshammerem) programu szachowego Glass oraz autor programu Rodent . Rozmowę poprowadziła Joanna Chachuła.

Po wierszach przyszedł czas na… kolejne premierowe spotkanie Festiwalu, czyli rozmowę z Michałem Czają – poetą, krytykiem literackim, wykładowcą, pracownikiem Instytutu Badań Literackich, redaktorem magazynu literackiego „Wakat”. Rozmowę o najnowszej książce poety, a także o biopoetyce poprowadziła Joanna Chachuła.

Kolejna rozmowa z Natalią Malek była jej debiutem na Festiwalu. Publiczność gorąco przyjęła poetkę, kuratorkę wydarzeń literackich, autorkę książek poetyckich Pracowite popołudnia (2010), Szaber [z ilustracjami Joanny Grochockiej] (2014) oraz Kord [z fotografiami Anny Grzelewskiej] (2017). Rozmowę poprowadziła Beata Patrycja Klary.

Tradycyjnie piątkowy festiwalowy wieczór to był czas na spotkanie z teatrem. W tym roku: TU WIELOPOLE wg Tadeusza Kantora w opracowaniu scenariusza i reżyserii Macieja Michalskiego i wykonaniu kaliskich artystów amatorów ze Stowarzyszenia Inicjatyw Teatralnych „Mundi” przy kaliskim Klubie „Serbinów” KSM oraz Teatrze na Widoku.

Tym akcentem zakończyliśmy pierwszy dzień Festiwalu. Natomiast w sobotę czekał na nas, tradycyjny już Turniej Jednego Wiersza!

Każda edycja festiwalu to także okazja na prezentację własnej twórczości – czyli udział właśnie w Turnieju Jednego Wiersza.
Pula nagród była niemała – 4 tys. zł, a poza nagrodą finansową można było zdobyć unikatową statuetkę, co roku na nowo projektowaną i wykonywaną przez kaliskiego rzeźbiarza, Włodzimierz Ćwira.

Jury Turnieju w każdej edycji jest inne, tradycją stało się przy tym, że zapraszamy do składu laureata ubiegłorocznego turnieju (tym razem to poeta z Tarnowskich Gór, Grzegorz Kielar). Zmagania były zacięte, wysłuchano 39. wierszy, a wyniki poznaliśmy… kilka godzin później.

Wcześniej jednak – co także jest już tradycją – podsumowaliśmy krótko sezon Stowarzyszenia Promocji Sztuki „Łyżka Mleka” współorganizatora Festiwalu, czyli wszystko, co działo się od ubiegłorocznej edycji do listopada 2019. Odczytany został także werdykt konkursu na wiersz-ekfrazę do pracy Tadeusza Kulisiewicza.

Pierwszą popołudniową propozycją poetycką było spotkanie z właścicielką i autorkami wydawnictwa ANAGRAM. Magdalena Koperska kilkukrotnie prezentowała na festiwalu anagramowe książki i ich autorów, tym razem mieliśmy przyjemność rozmowy z Joanną Wicherkiewicz i Katarzyną Zwolską-Płusą o ich najnowszych tomach poetyckich. Trzecią bohaterką spotkania była książka Józefa Czechowicza pt. Prowincja noc. Rozmowę poprowadzili Izabela Fietkiewicz-Paszek i Karol Samsel.

W festiwalowe sobotnie popołudnie gościliśmy – także po raz kolejny na festiwalu – Marcina Królikowskiego, który w rozmowie z Karolem Samselem opowiedział o swojej drugiej książce, zbiorze tekstów pisanych wierszem i prozą pt. NIELUDZKA RĘKA. Wydanie tej książki to nagroda w Konkursie Literackim Miasta Gdańska im. Bolesława Faca za rok 2018. Warto wspomnieć, że Marcin Królikowski jest z nami od 3. edycji festiwalu, dwa lata temu wygrał Turniej Jednego Wiersza i wyjechał z Kalisza ze statuetką Wandy Karczewskiej, a w ub. r. – zgodnie z turniejową tradycją – zasiadł w jury kolejnej edycji TJW.

Następnie zaprosiliśmy miłośników literatury na kolejne spotkanie z Karolem Samselem, można powiedzieć: weteranem naszego Festiwalu – laureatem pierwszej edycji Turnieju Jednego Wiersza z 2011 roku, jurorem w kolejnej edycji, wielokrotnym gościem, ale i prowadzącym wiele festiwalowych spotkań, wykładów, paneli dyskusyjnych. Karol Samsel to także redaktor serii wydawniczej pt. Powrót do Karczewskiej, która od lat przypomina twórczość i sylwetkę patronki festiwalu.
Rozmowę z poetą prowadziła Izabela Fietkiewicz-Paszek. Jej tematem była najnowsza książka poetycka, o której tak piszą krytycy:

Można się nie zgadzać z nihilistycznymi wiwisekcjami, brutalnymi skojarzeniami i wyznaniami bohatera-autora, ale nie można przejść obojętnie wobec takiego oczyszczającego dynamitu emocji, neurotycznych analiz, intelektualnych skojarzeń, które z intymnego tekstu wyznawczego tworzą wieloznaczny i radykalny utwór wykraczający poza bezpieczną literaturę. (Kazimierz Brakoniecki)

Piękno Autodafe rodzi się z katastroficznej problematyki, z walki rozgrywającej się między Erosem a Tanatosem. Poza tym wszystkim to także hipermetaforyczny poemat rozkwitająco-obumierający. Rzecz niezmiernie ciekawa. (Przemysław Koniuszy)

Czytelnik odkrywa totalną przypadkowość, jednak tok literackiego przekazu przebiega zgodnie z planem. Projekt mistyczny łączy się tutaj z perwersyjnym odsłanianiem tekstualności. (Anna Łozowska-Patynowska)

Trzeba stawiać opór, dawać odpór, bo dopiero w takim zderzeniu wyświetla się cień znaczenia albo wirująca gwiazda Nietzschego. To oznacza, że jest to poezja doświadczenia. (Piotr Mitzner)

W kolejnym punkcie programu po raz pierwszy na Festiwalu mogliśmy poznać poetkę i prozaiczkę Justynę Bargielską, z którą porozmawialiśmy o najnowszej książce poetyckiej pt. Dziecko z darów.

Justyna Sobolewska o tej książce napisała:

„Dziecko z darów”, nowa poetycka książka Justyny Bargielskiej jest jedną z jej najlepszych obok „Dwóch fiatów” czy „Bach for my baby”. Kto tak pisze o żałobie, o miłości, o dzieciach i o Matce Boskiej? Madonna to „żelazna bogini miłosierdzia”. (…) Ironia Bargielskiej łączy najodleglejsze zjawiska, cały czas wyłania się tu też podszewka rzeczywistości, czyli utrata, żałoba, rozpad. Niezwykłe, ile może się wydarzyć w obrębie jednego wiersza, tak jak w „Zrodzona niestworzona”, w którym córka rozmawia z Siri, a matka patrzy na córkę i widzi, jak piękna będzie w przyszłości. To właśnie dzieci są na pierwszym planie w tej książce, ich niezależność, wyobraźnia, ich umiejętność łączenia wszystkiego ze wszystkim. W dzieciach powraca nasze dzieciństwo, a wiersz „Na dzieci (spojler)” to jeden z najważniejszych wierszy, jakie o dzieciach w ogóle napisano. (…)

[fragment recenzji, Polityka 36.2019 (3226), 03.09.2019; Afisz. Premiery; s. 80]

Aby po raz kolejny podkręcić atmosferę, tym razem zaserwowaliśmy wieczór dwóch autorek, Joanny Muller (poetki, eseistki, redaktorki) i Joanny Łańcuckiej  (malarki, graficzki, pisarki), które w rozmowie z Karolem Samselem i Marcinem Królikowskim opowiedziały – m.in. – o wspólnej książce pt. WARUJ, poemiksie, czyli połączeniu poezji i komiksu.

Polecamy fragment relacji wideo, warto samemu przekonać się dlaczego prowadzący tę rozmowę w jej trakcie przyodziali różowe, królicze uszy :).

Po tej niezwykle ciekawej, ale jakże zaskakującej w pewnych aspektach rozmowie nastąpiło to, co nieuniknione, czyli ogłoszenie wyników Konkursu Jednego Wiersza!

Raz jeszcze gratulujemy laureatom i na dowód, że całość została przeprowadzona „Lege artis”, załączamy protokół.

Tradycyjnie zwycięzca miał możliwość raz jeszcze zaprezentować swój zwycięski utwór.

Na koniec tego dnia, w jesienny, sobotni wieczór zaprosiliśmy na koncert – tym razem był to recital Duetu Kasprowicz i Marinczenko. W programie usłyszeliśmy utwory Włodzimierza Wysockiego, Jacka Kaczmarskiego, Leonarda Cohena oraz autorskie utwory m.in. do wierszy Andrzeja Bursy i Jana Kasprowicza.

Od kilku lat Festiwal rozrósł się do imprezy trzydniowej, w tym roku również mieliśmy kilka interesujących niedzielnych propozycji – i cichą nadzieję, że świąteczny poniedziałek zatrzyma naszych gości w Kaliszu do końca. Ostatni dzień – to także już tradycja – w niemal całym programie był „kaliski”, a zaczęliśmy od spotkania z Magdaleną Krytkowską, z którą Aneta Kolańczyk porozmawiała o najnowszej książce: Dziennik pisany jutro.

Magdalena Krytkowska, od 2011 r. członkini Stowarzyszenia Promocji Sztuki „Łyżka Mleka”, jest obecna na festiwalu od samego początku, zarówno jako moderatorka spotkań, jak i autorka (m.in. promowała na festiwalu tomik wydany w serii Biblioteka Łyżki Mleka pt. Szuflada świętej Anny).

W „Dzienniku pisanym jutro” zaleźliśmy krótkie felietony z lat 1990-2018 o wielkopolskim miasteczku, jego historii, życiu mieszkańców i o podróżach autorki, a także wiersze o miejscach, w których spotyka się ludowa tradycja z religijną obrzędowością. Książka w opracowaniu graficznym Marii Kuczary ukazała się w tym roku w Krakowie.

Kolejnym niedzielnym punktem było spotkanie poświęcone książce, której Stowarzyszenia Promocji Sztuki „Łyżka Mleka” jest dumnym wydawcą – Adam Sztark. „Opowieść o odwadze”: publikacja trzech uczennic Aleksandry Gadzinowskiej, Doroty Kowalskiej, Eweliny Wojtynki oraz ich nauczycielki, redaktorki publikacji, Izabelli Galuby-Bryi. Książka poświęcona jest sylwetce jezuity o. Adama Sztarka, Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata, związanego z Kaliszem. Rozmowę z autorkami poprowadziła Aneta Kolańczyk.

I tak właśnie kończy się świat. Nie hukiem, lecz skomleniem, czyli kolejny punkt Festiwalu. Spektakl wg pomysłu, scenariusza i w reżyserii Wiktora Płuciennika, tegorocznego absolwenta Zespołu Szkół Techniczno-Elektronicznych w Kaliszu, obecnie studenta 1. roku informatyki, znanego stałym bywalcom festiwalu od lat w roli konferansjera. Wiktor Płuciennik wraz z przyjaciółmi – obecnymi i byłymi uczennicami i uczniami ZSTE – zarysował mroczną wizję końca świata, do którego nieuchronnie, sami, codziennie się zbliżamy.

A koniec tegorocznej edycji wyznaczył w tym roku akcent muzyczny, czyli Trio Brzoska/Marciniak/Markiewicz – cytując ze strony artystów – „eksperyment, łączący poezję z gitarą elektryczną i trąbką, w otwartych kompozycjach i improwizacjach; poszukiwanie miejsca na współbrzmienie słów i dźwięków w najbardziej optymalnej dla nich formule”.

Festiwal realizowany jest przy udziale środków finansowych budżetu Miasta Kalisza w ramach mecenatu nad kulturą i Samorządu Województwa Wielkopolskiego w ramach umów: Urząd Miejski w Kaliszu – umowa nr UA/111/WKST/2019 z dnia 15 marca 2019 oraz Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego – umowa nr 90/DK/2019 z dnia 16 kwietnia 2019.

Prowadzenie imprez: Joanna Chachuła, Izabela Fietkiewicz-Paszek, Beata Patrycja Klary, Aneta Kolańczyk, Marcin Królikowski, Tomasz Paszek, Karol Samsel, Marek Stachowiak, Beata Wicenciak, Bogdan Zdanowicz

Oprawa muzyczna: Jan Derbiszewski

Konferansjer festiwalu: Wiktor Płuciennik

Recytacja: Jerzy Szukalski oraz uczniowie ZSTE w Kaliszu