„Adam Makowicz nie tylko w Kaliszu” – mini-recital i spotkanie z pianistą jazzowym Adamem Makowiczem

Spotkanie z Adamem Makowiczem, połączone z mini-recitalem, poprowadzi redaktor Jan Cegiełka.

fot. Arek Szymański

ADAM MAKOWICZ NIE TYLKO W KALISZU

Zgodnie z kilkuletnią tradycją, w przeddzień Festiwalu Pianistów Jazzowych w Kaliszu, w czwartek 10 listopada 2022 roku, będziemy gościć legendę polskiego jazzu. Tym razem w Sali Studio Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu gościem i głównym bohaterem wspominkowego spotkania będzie Adam Makowicz. Tytuł spotkania „The Name Is Makowicz”, na którym przedstawimy jednego z największych polskich muzyków jazzowych, wybitnego pianistę, mistrza improwizacji i kompozytora, nawiązuje do jego płyty z roku 1983, nagranej w Stanach Zjednoczonych i wydanej przez wytwórnię Sheffield.
Dwa lata temu, w sierpniu 2020 roku, Adam Makowicz obchodził 80. urodziny, a jego wizyta na 47. Festiwalu Pianistów Jazzowych w Kaliszu zwieńczyła ten piękny jubileusz. Jednak obowiązujące wówczas bezwzględne rygory czasu pandemii Covid-19 nie pozwoliły na przeprowadzenie koncertów z publicznością i nasz Mistrz wystąpił w Kaliszu online. Miałem ten niezwykły zaszczyt, wraz z garstką organizatorów, słuchać Jego brawurowego recitalu na żywo. To było niezapomniane wydarzenie, do tego w tym kameralnym ujęciu. Pojawił się wówczas pomysł, by Makowicz wystąpił w Kaliszu raz jeszcze, ale już z udziałem publiczności. Artysta przyjął nasze zaproszenie i ponownie zawita do Kalisza na spotkanie ze swoimi fanami.
Jako gospodarz zapytam Mistrza o jego jazzowe początki w Krakowie, współpracę z Tomaszem Stańką, Zbigniewem Namysłowskim i Michałem Urbaniakiem, o jego kompozycje, jazzowe życie w Polsce, USA i Kanadzie, o Chopina, mariaż z muzyką klasyczną i współpracę z orkiestrami, nie zabraknie także muzycznych „wątków kaliskich”.
Ze Sceny Studio Centrum Kultury i Sztuki popłyną muzyczne wspomnienia i fortepianowe reminiscencje.

Kraków i co dalej…
W swojej bogatej karierze Makowicz współpracował z czołowymi artystami polskiego jazzu takimi jak Tomasz Stańko, Andrzej Kurylewicz, Zbigniew Namysłowski, Michał Urbaniak, Jan Ptaszyn Wróblewski, Urszula Dudziak, Wojtek Karolak, Czesław Bartkowski, Leszek Możdżer.
Początki jego pianistycznej kariery łączą się z krakowskim klubem jazzowym Helikon, w którym jeszcze jako Adam Matyszkowicz (tak brzmiało jego prawdziwe nazwisko) grywał na jamach. Właśnie tam, jesienią 1962 roku, powstał pierwszy zespół jazzowy Tomasza Stańki – Jazz Darings, do którego trębacz zaprosił Matyszkowicza (a może to Adam był założycielem tego comba?). Kwartet z Jackiem Ostaszewskim na kontrabasie i Wiktorem Perelmuterem na perkusji wygrał Konkurs Amatorskich Zespołów Jazzowych Polski Południowej. Joachim-Ernst Berendt uznał tę grupę za jedną z pierwszych w Europie grających free jazz. Matyszkowicz odszedł wkrótce do zespołu Andrzeja Kurylewicza, w połowie lat 60. został pianistą Kwartetu Zbigniewa Namysłowskiego (lider – as, Janusz Kozłowski – b, Czesław Bartkowski – dr), z którym w 1966 roku nagrał wydaną w serii Polish Jazz płytę „Zbigniew Namysłowski Quartet”. Był zarazem nadwornym akompaniatorem wokalnej grupy Novi Singers (płyty „Novi”, 1965; „Bossa Nova”, 1967; „Novi In Wonderland”, 1968; „Torpedo”, 1970). W roku 1967 wraz z Kwartetem Namysłowskiego (lider – as, Roman Dyląg – b, Czesław Bartkowski – dr) wystąpił na słynnym Międzynarodowym Festiwalu Jazzowym w Tallinie, na którym zagrał także Kwartet Charlesa Lloyda z Keithem Jarrettem. Z Kwartetem Namysłowskiego i grupą Novi Singers odbył w 1969 roku najdłuższą podróż artystyczną w historii polskiego jazzu – do Indii, Nowej Zelandii i Australii.

Michał Urbaniak Group fot. Marek Karewicz

Michał Urbaniak Constellation
Na początku lat 70. mając w perspektywie coraz więcej wyjazdów zagranicznych Adam zmienia swoje nazwisko (które mogło się mylić z „Dudusiem” Matuszkiewiczem) na Makowicz.
Przyjmuje zaproszenie od Michała Urbaniaka, który po skandynawskich wojażach postanowił założyć w Polsce zespół – Michał Urbaniak Group, a następnie Michał Urbaniak Constellation (lider – viol, Urszula Dudziak – voc, Adam Makowicz – p, clav; Paweł Jarzębski – bas, Czesław Bartkowski – dr, później także Wojtek Karolak – organy Hammonda). Jak wspominał Urbaniak: „Był to bardzo ciekawy skład, bez basisty, z Wojtkiem Karolakiem, który dojechał ze Szwecji. Adam grał na klawinecie, Wojtek na organach Hammonda. Adam miał też klawiaturę basową, na zmianę z Wojtkiem grali basy”.
To był dla Adama Makowicza czas wielkich wyzwań. Wielomiesięczne trasy polskiej super-grupy nowego stylu fusion, a także płyty nagrywane w Polsce „Michał Urbaniak’s Group” (1970) oraz dla zachodnich wytwórni: m.in. „Paratyphus B” (1970), „Inactin” (1971), „Super Constellation” (1973). Kulminacją tej formacji był legendarny już koncert w Filharmonii Narodowej w Warszawie w maju 1973 roku i wydana tego samego roku z numerem 36 w serii Polish Jazz płyta „Michał Urbaniak Constellation In Concert”. To płyta wyjątkowa, zarówno od strony zaprezentowanych kompozycji, składu instrumentalistów (m.in. dwóch wybitnych polskich keyboardzistów – Makowicz i Karolak) oraz zespołowego brzmienia. To apogeum niezwykle kreatywnego okresu w historii tego zespołu i wszystkich jego członków.
Z koncertowych duetów Urszuli Dudziak i Adama Makowicza narodził się pomysł ich wspólnej płyty „Newborn Light” (1973) wydanej przez szwajcarską wytwórnię Cameo i rok później przez CBS Columbia w USA. Głos Urszuli Dudziak wsparty elektroniką znakomicie zabrzmiał unisono oraz w dialogach z klawiaturą Adama Makowicza, a płyta miała entuzjastyczne recenzje na całym świecie (pięć gwiazdek w miesięczniku „Down Beat”!).
We wrześniu 1973 roku Michał Urbaniak wraz z Urszulą Dudziak wylatują do USA, w Polsce pozostają członkowie zespołu. Makowicz ponownie nawiązuje współpracę z Tomaszem Stańką i nagrywa dla JG Records płytę „Tomasz Stańko & Adam Makowicz Unit” (Stańko – tp, Makowicz – el.p, Czesław Bartkowski – dr) oraz dla Polskich Nagrań w duecie z Bartkowskim „Unit” (Polish Jazz vol. 35).

fot. Marek Karewicz

Solo
Adam Makowicz przez wiele lat swoją muzyką uświetniał legendarne już wtedy warszawskie festiwale Jazz Jamboree. A od połowy lat 70. coraz częściej grywał koncerty solowe, zyskując sławę i uznanie wśród melomanów w całej Polsce i na świecie. Jest pianistą-wirtuozem, który posiada własny styl będący konglomeratem tradycji amerykańskiej wywodzącej się od Arta Tatuma i George’a Gershwina oraz elementów muzyki europejskiej, nawiązujących do tradycji romantycznej.
I w takiej oto aurze, już jako uznana gwiazda europejskiego jazzu, 34-letni wówczas pianista pojawił się w 1974 roku na Festiwalu Pianistów Jazzowych w Kaliszu. W ciągu ponad czterech dekad historii kaliskiego festiwalu odwiedzał miasto nad Prosną ośmiokrotnie (tegoroczna wizyta będzie już dziewiątą). Na pierwszym festiwalu, w grudniu 1974 roku, Makowicz wystąpił w podwójnej roli – muzyka i jurora. Skład jury startującego właśnie Konkursu Pianistów Jazzowych im. Mieczysława Kosza prezentował się okazale. Obok Makowicza zasiadały w nim same znakomitości polskiego życia muzycznego, Andrzej Trzaskowski (przewodniczący), Jan Ptaszyn Wróblewski, Wojtek Karolak, Jan Jarczyk i sławny muzykolog Jan Weber.
Organizatorzy pierwszego festiwalu przygotowali imprezę z wielkim rozmachem. Koncerty odbywały się w Teatrze im. Wojciecha Bogusławskiego, przesłuchania konkursowe w Szkole Muzycznej, mniejsze formy w Wojewódzkim Domu Kultury przy Łaziennej, duże koncerty w Hali przy ul. Łódzkiej, a jam sessions poza miastem, w nowym wielkopolskim zajeździe.
Dla Makowicza, który był eksportową gwiazdą Agencji Koncertowej Polskiego Stowarzyszenia Jazzowego, organizatorzy przewidzieli ekskluzywny solowy recital na inaugurację festiwalu 6 grudnia 1974 roku w Sali Teatru im. Bogusławskiego.
Koncepcja Festiwalu Pianistów Jazzowych już od początku istnienia zakładała prezentację gwiazd polskiej i światowej pianistyki jazzowej. Druga edycja Festiwalu, tym razem już bez konkursu, zgromadziła pianistów polskich (Krzysztof Sadowski, Henryk Słaboszowski, Janusz Grzywacz, Paweł Tabaka, Józef Skrzek, Duet Banasik-Zubek) i zagranicznych (Gabor Jonaš z Czechosłowacji, Joe Pentzlin z Niemiec oraz Michael Smith –niekonwencjonalny, freejazzowy pianista z USA).
W roku 1975 Makowicz wystąpił w Kaliszu dwukrotnie. W sobotnie popołudnie w sali koncertowej Państwowej Szkoły Muzycznej odbył się swoisty pojedynek polsko-amerykański. Była to prawdziwa prowokacja muzyczna. W pojedynku jazzowej tradycji z free jazzem klawiatury „skrzyżowali” w swoich półrecitalach Adam Makowicz oraz Michael Smith. Polski pianista wyszedł z tego „meczu” zwycięsko. A swoją wysoką klasę na europejskim rynku muzycznym potwierdził także następnego dnia, 13 grudnia, w Teatrze im. Bogusławskiego, brawurowym recitalem na finałowej gali.
W następnym roku, Makowicz ponownie pojawił się w Kaliszu w podwójnej roli – jako muzyk i juror. Skład jury 2. Konkursu im. Mieczysława Kosza: Krzysztof Sadowski – przewodniczący, Makowicz, Krystyna Bujakiewicz, prof. Zbigniew Kalemba z katowickiej PWSM, Józef Stompel, Stanisław Cejrowski oraz gość ze Szwecji, pianista Jan Wallgren. Lista zaproszonych pianistów 3. Festiwalu wygląda z pozoru mniej imponująco. Ale na tle Krzysztofa Sadowskiego, Pawła Tabaki, Juliusza Mazura z wrocławskiej grupy Crash, Beli Lakatosa z Węgier oraz szwedzkiego „klasyka” Jana Wallgrena, ponownie pełnym blaskiem świeciła gwiazda Makowicza. W sobotę 11 grudnia w solowym recitalu w Teatrze Bogusławskiego pianista „poraził” swoim kunsztem i muzyków, i słuchaczy.

Adam Makowicz, fot. Columbia Records

W USA już na zawsze?
Adam Makowicz występując w roku 1976 na trzecim festiwalu nie przypuszczał, że żegna się z Kaliszem na dwadzieścia lat. W 1977 roku legendarny producent John Hammond zaprosił naszego wirtuoza na 10-tygodniowe tournée w USA. W tym czasie pianista nagrał solową płytę dla CBS Columbia, zatytułowaną „Adam”. W następnym roku wyjechał do USA na półroczny kontrakt. Od tego czasu zamieszkał w Nowym Jorku i skupił się na amerykańskiej karierze. Wprowadzenie w Polsce stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku zastało go w Stanach Zjednoczonych. Udział Makowicza w telewizyjnym programie pod patronatem prezydenta USA „Żeby Polska była Polską”, emitowanym na cały świat, zamknął mu na długie lata możliwość powrotu do ojczyzny.
Kariera Adama Makowicza w USA potoczyła się jak „amerykański sen”. Nagrał kilkadziesiąt płyt, m.in. „Adam” (1978), „The Name Is Makowicz” (1983), „Makowicz Plays Gershwin” (1993), „Tribute To Art Tatum” (1997). Występował w najważniejszych salach koncertowych na świecie, współpracując z największymi współczesnymi muzykami. Jeszcze w Polsce, na Jazz Jamboree ’77 zagrał jako solista w trzecionurtowym koncercie ze słynną Duke Ellington Orchestra p/k Mercera Ellingtona. A lista gwiazd jazzu, z którymi dane było mu współpracować już w Stanach, jest naprawdę imponująca: Sarah Vaughan, Earl Hines, Teddy Wilson, George Shearing, Marian McPartland, Benny Goodman, Herbie Hancock, Phil Woods, Freddie Hubbard, George Mraz, Al Foster, Jack DeJohnette, Charlie Haden, Dave Holland, Buster Williams. Pianista bardzo dużo nagrywał dla wytwórni fonograficznej CBS. Występował w słynnych amerykańskich klubach jazzowych (m.in. Cookery w Greenwich Village) oraz w renomowanych salach koncertowych.
W 1977 roku zagrał solo w nowojorskiej Carnegie Hall na koncercie dedykowanym pamięci Errolla Garnera, obok takich legend jak Teddy Wilson, George Shearing czy Earl Hines. Występował na prestiżowych europejskich i amerykańskich festiwalach jazzowych, m.in. w Newport i na North Sea w Hadze. Ostatnie kilkanaście lat poświęcił własnym opracowaniom klasycznych standardów, m.in. takich kompozytorów jak Jerome Kern, Irving Berlin, Cole Porter czy George Gershwin. Wydał także płytę poświęconą muzyce Chopina.

Urszula Dudziak, Makowicz, Urbaniak , fot. Tadeusz Pozniak

Po latach w Kaliszu, już w wolnej Polsce
Po dwudziestoletniej nieobecności Adam Makowicz zawitał do Kalisza na 23. Festiwal Pianistów Jazzowych jako wielka, międzynarodowa gwiazda. W finale festiwalu, w niedzielę 24 listopada 1996 roku, na deskach odrestaurowanego Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu pianista wystąpił obok startującego do międzynarodowej kariery Simple Acoustic Trio Marcina Wasilewskiego z Tomaszem Szukalskim, Triem Fritza Pauera z Austrii oraz Kwartetu Tomasza Stańki z Bobo Stensonem. Makowicz, jako wielbiciel twórczości Arta Tatuma, zafascynowany pianistyką Errolla Garnera, swój solowy recital zadedykował właśnie tym legendarnym pianistom. Z ogromną satysfakcją podziwiałem po latach kunszt i profesjonalizm Makowicza.
Adam ponownie zawitał w Kaliszu na jubileusz trzydziestolecia naszego festiwalu. W niedzielę 30 listopada 2003 roku wystąpił w finałowym koncercie gwiazd, obok duetu Marc Copland/Dave Liebman, pianisty i keyboardzisty Adama Holzmana oraz jamajskiego pianisty Monty Alexandra, z którym zagrał koncert na dwa fortepiany! Naprzeciw siebie zasiedli – pochodzący z Jamajki pianista jazzowy, wychowany na ska i reggae, ale także na bluesie i bebopie oraz polski mistrz klawiatury wyrosły w tradycji polskiej pianistyki klasycznej, muzyki Chopina. To pianiści urodzeni poza Stanami Zjednoczonymi, mieszkający na kontynencie amerykańskim, ale jakże odmienni w swojej estetyce. I o dziwo, te dwa różne światy spotkały się na jednej estradzie i wzajemnie się uzupełniały. Artyści pięknie „korespondowali” ze sobą, na zasadzie „call & response”, grając razem tworzyli cudowne unisona. Radość grania muzyków udzieliła się widowni, która nagrodziła ich frenetycznymi brawami.
Kolejny przyjazd Makowicza na festiwal do Kalisza w roku 2011 zbiegł się z promocją książki „Grać pierwszy fortepian – rozmowy z Adamem Makowiczem” opublikowanej przez Polskie Wydawnictwo Naukowe w serii „Ludzie Świata Muzyki”, w której to publikacji jego menedżer Marek Strasz, w wywiadzie-rzece, ujawnił burzliwą biografię artysty, nie tylko muzyczną. Tym razem pianista otwierał koncert finałowy 38. Festiwalu Pianistów Jazowych. W niedzielny wieczór 27 listopada 2011 roku wystąpił obok Kwintetu Wojtka Mazolewskiego oraz Geri Allen. Jak zawsze zagrał klasyczne amerykańskie standardy (Gershwin, Berlin, Kern, Rodgers), ale także Ellingtona i Tatuma. W finale zagrał Chopina.
Siódma festiwalowa wizyta Makowicza w Kaliszu miała miejsce w roku 2013. Międzynarodowy Festiwal Pianistów Jazzowych świętował jubileusz 40-lecia. I oczywiście w programie „Kalisza” nie mogło zabraknąć wielkiego polskiego pianisty, który w recitalu solowym skupił się na Chopinie.
W połowie października 2020 roku, w Teatrze Wielkim w Łodzi podczas Gali Jazzowej Grand Prix Jazz Melomani 2019, Makowicz został uhonorowany dwoma statuetkami – Grand Prix za Całokształt Twórczości oraz Grand Prix of Europe. Obie te nagrody odebrał – z lekkim opóźnieniem – podczas pamiętnego 47. Festiwalu Pianistów Jazzowych w Kaliszu 20 grudnia 2020 roku.
Ponownie witamy u nas Adama Makowicza jako Mistrza, jubilata i jako wielką gwiazdę światowego jazzu, artystę w pełni sił twórczych. Oczekując na spotkanie życzymy panu Adamowi dużo zdrowia i jeszcze wielu wspaniałych koncertów, a nam, słuchaczom i wielbicielom jego talentu, niezapomnianych przeżyć.

Jan Cegiełka

Adam Makowicz i Jan Cegiełka

SPRZEDAŻ BILETÓW I KARNETÓW