Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu razem z Instytutem Sztuki PAN w Warszawie prezentują najnowsze wydawnictwo płytowe z muzyką tradycyjną „Melodie stamtąd. Nagrania archiwalne tradycyjnych pieśni i muzyki regionu kaliskiego ze Zbiorów Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN cz. 1 (1947 r. – pierwsza poł. 1959 r.)”.
Płyta została wydana w łącznym nakładzie 1000 egzemplarzy, udostępnianych nieodpłatnie, dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zawiera 82 utwory śpiewane i grane na tradycyjnych instrumentach w łącznym czasie ok. 80 min. nagrań. Tytuł płyty nawiązuje do opowiadan Marii Dąbrowskiej, związanej z podkaliskim Russowem, pt. „Ludzie stamtąd” o życiu chłopstwa na polskiej wsi.
W ramach projektu realizowanego w 2015 roku przez CKiS w Kaliszu pn. „Przeszłość dla przyszłości” i dzięki współpracy z Instytutem Sztuki PAN udało się zdigitalizować nagrania z Ziemi Kaliskiej z ponad 40 taśm, przechowywanych w największym w Polsce archiwum fonograficznym. Dzięki temu ponad 3 tysiące pieśni i melodii z lat 50-tych XX wieku jest dostępnych dla szerokiego grona odbiorców. Wybrane utwory – charakteryzujące muzyczną tradycję wsi kaliskiej – znalazły się na płycie. Przy realizacji nagrań archiwalnych pracował Jacek Jackowski i zespół z Instytutu Sztuki PAN w Warszawie, inicjatorzy tego typu wydań płytowych, realizatorzy wielu wydań nagrań archiwalnych. Płyta „Melodie stamtąd” jest 11. wydawnictwem tej instytucji w ramach serii Folk Music Collection. Obie wydające płytę instytucje zakładają, że powstanie część druga wydawnictwa. Płyta zawiera jedyny w swoim rodzaju wybór nagrań Jarosława Lisakowskiego oraz Jadwigi i Mariana Sobieskich z terenów określonych jako etnograficzna Ziemia Kaliska.
Dzięki pracom nad płytą przeprowadzono badania nad utworami i historią ich nagrywania. Etnomuzykolodzy, dr Arleta Nawrocka-Wysocka i Jacek P. Jackowski napisali komentarz do płyty: „Kaliskie – region muzycznego pogranicza” i „Dokumentacja fonograficzna tradycji muzycznych w Kaliskiem”. Rekonstrukcji dźwięku, dzięki czemu utworów na płycie słucha się w doskonałej jakości, dokonała Anna Rutkowska z Polskiego Radia, jedyna znawczyni tego typu problemów w archiwalnych nagraniach.
Okładka płyty
Jak pisze Jacek P. Jackowski, etnomuzykolog i kierownik Zbiorów Fonograficznych IS PAN w Warszawie, we wstępie do wydawnictwa:
Niniejsza płyta, przygotowana ze zdigitalizowanych w Pracowni Fonograficznej Instytutu Sztuki PAN nagrań funkcjonujących na prawach oryginału w Zbiorach Fonograficznych PAN, może stanowić dopełnienie wyżej omówionych publikacji, zwłaszcza antologii pieśni kaliskich przygotowanych przez Jarosława Lisakowskiego, jak również pracy Anny Jabłońskiej-Ważny. Zaproponowaliśmy na płycie „Melodie stamtąd” wybór dokumentów dźwiękowych dokonany pod kątem etnomuzykologicznym, prezentując warianty pieśni i melodii w – naszym zdaniem – najcenniejszych źródłowo i stylistycznie wykonaniach. Na płycie zostały zaprezentowane pieśni i melodie najbardziej charakterystyczne dla omawianego regionu, śpiewane z lokalną, zarzuconą już przez współczesnych wykonawców manierą (m.in. „rubato”, silna, mocna emisja głosu, szybkie i intensywne tempo narracji w śpiewie), wpisujące się zarazem w stylistykę Wielkopolską, jako jej południowo-wschodni subregion, z wyraźnymi wpływami z centralnej Polski. Historyczne nagrania, zdigitalizowane przy zachowaniu jak najwyższych standardów, zostały też poddane rekonstrukcji.
Anna Gałczyńska-Witczak z CKiS w Kaliszu prowadziła też poszukiwania informacji nt. wykonawców, które w skrócie wraz z fotografiami zostały zaprezentowane w wydaniu. Na płycie znalazły się nagrania tak znakomitych śpiewaczek i muzyków, jak m.in.: Franciszka Nowak z Gorzałowa, Antonina Grzelak i Antonina Nogaj z Zagorzyna, Anna Pawlak z Kokanina, Anna Bukwa z Dębniałek czy Franciszka Nowacka i Kapela z Ołoboku, skrzypkowie Wincenty Śniegula z Popowa (k. Szczytnik) czy Szymon Kołodziejczyk z Pamięcina (k. Kalisza). Płyta będzie przekazywana m.in. zespołom, specjalistom z dziedziny folkloru, jak i regionalnym muzeom, bibliotekom, archiwom czy szkołom jako materiały źródłowe i zapis tradycji regionalnych.
Audycja Żródła w Programie 2 Polskiego Radia poświęcona płycie MELODIE STAMTĄD
Posłuchaj:
nr 15. Chodziemy tu po dyngusie zaśpiwomy uo Jezusie… / Franciszka Nowak z Gorzałowa, pow. Kalisz, ur. 1892 r. w Iwanowicach, nagr. 1959 Gorzałów, pow. Kalisz.
Wydawnictwo płytowe „Melodie stamtąd” zostało zrealizowane w ramach projektu CKiS w Kaliszu w 2015 „Przeszłość dla przyszłości. Dokumentacja i popularyzacja unikalnych zjawisk kultury tradycyjnej Ziemi Kaliskiej” ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz ze środków Województwa Wielkopolskiego.
Więcej na stronie www.folklor.kalisz.pl i Instytutu Sztuki PAN w Warszawie www.ispan.pl
