W plakacie typograficznym litera i słowo są jednocześnie nośnikami informacji i elementami kompozycji obrazu. Dynamiczny rozwój projektowania typograficznego łączy się z ruchem awangardy artystycznej początku XX w. Konstruktywizm, zapoczątkowany w Rosji i kontynuowany w Niemczech przez Bauhaus, wyznaczał prymat funkcjonalności i opierał się na geometrycznej abstrakcji. W Polsce międzywojennej dzięki Władysławowi Strzemińskiemu i Katarzynie Kobro ważnym ośrodkiem awangardy stała się Łódź, gdzie do dziś kontynuowana jest tradycja plakatu typograficznego na Wydziale Grafiki i Malarstwa ASP. Na wystawie prezentowane są prace jej absolwentów: Bartosza Łukaszonka (Stachura, 2009 r.) i Sławomira Iwańskiego (Plakaty z miasta Łodzi, 2013 r.). Do tradycji konstruktywizmu nawiązują plakaty Władysława Pluty (Verdi, 2013 r., Witkacy, 2015 r.) i Leszka Hołdanowicza (Hubert Hilscher, 2015 r.). Oryginalność i indywidualny styl, charakterystyczny dla polskiej szkoły plakatu, wynikał w znacznym stopniu z użycia przez jej najwybitniejszych twórców środków malarskich, co znalazło wyraz w typograficznych wersjach plakatów filmowych: Franciszka Starowieyskiego (Upał, 1964 r.), Waldemara Świerzego (Sublokator, 1966 r.), Jana Młodożeńca (Romantyczni, 1970 r.). W twórczości Henryka Tomaszewskiego efekt indywidualnej ekspresji osiągnięty był przez stopniową redukcję środków malarskich i graficznych do ręcznie pisanej litery – znaku (Kordian, 1987 r.). Wybitnymi realizacjami artystycznymi łączącymi obraz i słowo są plakaty typograficzne Mieczysława Wasilewskiego (To be (war) or not to be?, 1975 r., Most na rzece Kwai, 1988 r.) i Macieja Urbańca (Wesele, 1974 r.). We współczesnym plakacie elementy typograficzne są szczególnie mocno widoczne, choć nie zawsze łączy się to z czytelnością i regułami typografii: prace Lecha Majewskiego (Rewizor, 2014 r.), Ryszarda Kajzera (11.11.11, Pora na Marię, 2011 r.) oraz Piotra Młodożeńca (7 i pół roku Galerii Plakatu, 2017 r.), którego plakaty utrzymane są w stylistyce ulicznego graffiti. Mocny, komunikatywny przekaz ma też cykl plakatów Jana Bajtlika “Bądź człowiekiem, czytaj!” (Dyplom na warszawskiej ASP, 2013 r.).
Plakaty prezentowane na wystawie pochodzą z kolekcji Galerii Plakatu działającej w budynku BUW, Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie (www.poster.pl).
Tekst i wybór plakatów: Darek Zgutka
