płyta Melodie stamtąd cz. 2

17 lutego 2022
Melodie stamtąd cz.2

Płyta „Melodie stamtąd” cz. 2

Nagrania archiwalne pieśni i muzyki regionu kaliskiego ze Zbiorów Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN cz. 2 (druga poł. 1959 r.).

Więcej o płycie/ UTWORY

 

Płyta „Melodie stamtąd” cz. 2 – zestawienie utworów:

Melodie stamtąd cz.2 zestawienia utworów

  • A czymużeś mie, synku pynku /nr na płycie 18. (PK nr 393) – a family song [00:39] Stanisława Popiołek w 1906 r. Kościelna Wieś pow. Kalisz, zam. Dębniałki pow. Kalisz – śpiew; nagr. 1959 r. Dębniałki
  • uO, A z niedzieli na świynto (PK nr 295) – a social song [00:41] Stanisława Popiołek ur. w 1906 r. Kościelna Wieś pow. Kalisz, zam. Dębniałki pow. Kalisz – śpiew; nagr. 1959 r. Dębniałki.
  • A świeci miesionc bez wysoki płot (PLzP nr 57) – a courtship and love song [00:40] Józefa Płotek ur. w 1903 r. Kakawa–Kolonia pow. Kalisz, zam. Godziesze Małe pow. Kalisz – śpiew: nagr. 1959 r. Godziesze Małe.
  • A wy, mamusiu, przykożcie wy mu (PK nr 15) – a courtship and love song [02:01] Józefa Staszak ur. w 1869 r. Lis pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1960 (1961) r. – śpiew; nagr. 1959 r. Lis.
  • A żeby jo była wiedziała (PLzP3 nr 19) – a courtship and love song [00:48] Stanisław Porada ur. w 1904 r. Biała pow. Kalisz, zam. Zagorzyn pow. Kalisz – śpiew; nagr. 1959 r. Zagorzyn.
  • Ach, mój Boże, guody jidom (PK nr 258) – a social song [02:50] Franciszka Dolatka ur. w 1875 r. Kościelna Wieś pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1963 r. – śpiew; nagr. 1959 r. Kościelna Wieś.
  • Chłopacy, chłopacy, z Westfalii jedziecie – a dance tune [01:20] Józef Schmidt ur. w 1902 r. Ołobok, zam. tamże – skrzypce, Edmund Ciupek ur. w 1925 r. Wielowieś pow. Ostrów Wielkopolski, zam. tamże – klarnet Es, Władysław Banasiak ur. w 1903 r. Sławin, zam. Ołobok pow. Ostrów Wielkopolski – basy; nagr. 1959 r. Ołobok.
  • Chociaż ty masz dwa domy (PLzP nr 174) – a social song [00:48] Maria Kaczmarek, ur. w 1896 r. Kościelna Wieś pow. Kalisz, zam. tamże – śpiew; nagr. 1959 r. Kościelna Wieś.
  • Co byś wolała, dziewczyno (PK nr 237) – a social song [00:22] Stanisława Popiołek ur. w 1906 r. Kościelna Wieś, zam. Dębniałki – śpiew; nagr. 1959 r. Dębniałki.
  • Jest tam trawka w ogrodeczku, puść konika kochaneczku (PK nr 154) – a family song [00:47] Józefa Płotek ur. w 1903 r. Kakawa–Kolonia pow. Kalisz, zam. Godziesze Małe pow. Kalisz – śpiew: nagr. 1959 r. Godziesze.
  • Jużeś się ubrała – a wedding song [01:00] Józefa Płotek ur. w 1903 r. Kakawa-Kolonia pow. Kalisz, zam. Godziesze Małe pow. Kalisz – śpiew: nagr. 1959 r. Godziesze Małe pow. Kalisz.
  • Już to po ślubie – a wedding song (PLzP nr 281) [01:37] Józefa Nawrocka ur. w 1874 Biała pow. Kalisz, zam. Wola Droszewska pow. Kalisz – śpiew; nagr. 1959 r. Wola Droszewska.
  • Już to po ślubie, po ślubie – a wedding tune [00:39] Józef Przybył ur. w 1878 r. Wolica pow. Kalisz, zam. Bałdoń pow. Kalisz, zm. 1960 r. – śpiew, skrzypce, Józef Płotek (zięć) ur. w 1907 r., zam. Bałdoń – basy, Weronika Tułacz (wnuczka) ur. w 1935 r., zam. Bałdoń – bębenek; nagr. 1959 r. Bałdoń.
  • Leciał ptaszek lasem – a wedding song [02:00] Maria Kaczmarek, ur. w 1896 r. Kościelna Wieś pow. Kalisz, zam. tamże – śpiew; nagr. 1959 r. Kościelna Wieś.
  • Miała Kasia Jasia za mynża swojego – a soldier’s ballad [02:00] Józefa Staszak ur. w 1869 r. Lis pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1960 (1961) r. – śpiew; nagr. 1959 r. Lis.
  • Na Bałdóniu świat niemiły (PK nr 212) – a social couplet and an instrumental tune [01:29] Józef Przybył ur. w 1878 r. Wolica pow. Kalisz, zam. Bałdoń pow. Kalisz, zm. 1960 r. – śpiew, skrzypce, Józef Płotek (zięć) ur. w 1907 r., zam. Bałdoń – basy, Weronika Tułacz (wnuczka) ur. w 1935 r., zam. Bałdoń – bębenek; nagr. 1959 r. Bałdoń.
  • Nadobno Kasińka uoknym wyglądała (PK nr 208) – a ballad [03:39] Józefa Staszak ur. w 1869 r. Lis pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1960 (1961) r. – śpiew; nagr. 1959 r. Lis.
  • Nasz gajiczek z lasu idzie (PLzP nr 337) – a wedding song sung during adorning the wedding copse – gaik [00:34] Józefa Staszak ur. w 1869 r. Lis pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1960 (1961) r. – śpiew; nagr. 1959 r. Lis.
  • Nie było to chuodzić, nie było to chuodzić przez las do kościoła (PK nr 53) – a love song about loosing a maiden cap (virginity) [02:12] Antoni Cieślak ur. w 1886 r. Dębniałki pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1963 – śpiew; nagr. 1959 r. Dębniałki.
  • Niech byndzie Jezus Chrystus puochwalóny (PLzP nr 89) – a courtship and love song [01:23] Józefa Staszak ur. w 1869 r. Lis pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1960 (1961) r. – śpiew; nagr. 1959 r. Lis.
  • Nie daj mi, Boże, takuowych myśli (PK nr 30) – a courtship and love song [02:31] Rozalia Łysek ur. w 1878 r. Kościelna Wieś pow. Kalisz, zam. tamże. zm. 1967 r. – śpiew; nagr. 1959 r. Kościelna Wieś.
  • Nie krukej, gołumbku (PK nr 169) – a family song [01:29] Józefa Staszak ur. w 1869 r. Lis pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1960 (1961) r. – śpiew; nagr. 1959 r. Lis
  • Niesymy tu gaik – a wedding song sung during adorning the wedding copse – gaik (PLzP nr 336) [01:28] Józefa Nawrocka ur. w 1874 Biała pow. Kalisz, zam. Wola Droszewska pow. Kalisz – śpiew; nagr. 1959 r. Wola Droszewska – wywiad i przemowa.
  • Oberek – a dance tune [01:07] Stanisław Rybak ur. w 1896 r. Guzdek pow. Kalisz, zam. tamże – skrzypce; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz.
  • Oberek – a dance tune [01:07] Stanisław Rybak ur. w 1896 r. Guzdek pow. Kalisz, zam. tamże – skrzypce, Idzi Siewieja ur. w 1880 r. Iwanowice, zam. Guzdek – basy, Stanisław Rybak (syn) ur. w 1942 r. – bębenek ze stalką; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz.
  • Oberek – a dance tune [01:25] Stanisław Rybak ur. w 1896 r. Guzdek pow. Kalisz, zam. tamże – skrzypce, Idzi Siewieja ur. w 1880 r. Iwanowice, zam. Guzdek – basy, Stanisław Rybak (syn) ur. w 1942 r. – bębenek ze stalką; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz.
  • Oberek – a dance tune [00:39] Stanisław Rybak ur. w 1896 r. Guzdek pow. Kalisz, zam. tamże – skrzypce, Idzi Siewieja ur. w 1880 r. Iwanowice, zam. Guzdek – basy, Stanisław Rybak (syn) ur. w 1942 r. – bębenek ze stalką; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz.
  • Oberek – a dance tune [00:41] Stanisław Rybak ur. w 1896 r. Guzdek pow. Kalisz, zam. tamże – skrzypce, Idzi Siewieja ur. w 1880 r. Iwanowice, zam. Guzdek – basy, Stanisław Rybak (syn) ur. w 1942 r. – bębenek ze stalką; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz.
  • Oberek – a dance tune [01:30] Stanisław Rybak ur. w 1896 r. Guzdek pow. Kalisz, zam. tamże – skrzypce, Idzi Siewieja ur. w 1880 r. Iwanowice, zam. Guzdek – basy, Stanisław Rybak (syn) ur. w 1942 r. – bębenek ze stalką; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz.
  • Oberek – a dance tune [01:07] Antoni Banach ur. w 1894 r., zm. w 1967 r. – skrzypce, Idzi Siewieja ur. w 1880 r. Iwanowice, zam. Guzdek – basy, Stanisław Rybak ur. w 1942 r. – bębenek ze stalką; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz.
  • Oberek starodawny – a dance tune [01:05] Stanisław Rybak ur. w 1896 r. Guzdek pow. Kalisz, zam. tamże – skrzypce; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz.
  • Oczepki – a capping tune [00:38] Stanisław Rybak ur. w 1896 r. Guzdek pow. Kalisz, zam. tamże – skrzypce, Idzi Siewieja ur. w 1880 r. Iwanowice, zam. Guzdek – basy, Stanisław Rybak (syn) ur. w 1942 r. – bębenek ze stalką; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz.
  • uOj, jedzie, jedzie Józinek młody (PK nr 23) – a courtship and love song [00:45] Anna Bukwa ur. w 1902 r. Pruszków pow. Kalisz, zam. Dębniałki pow. Kalisz – śpiew; nagr. 1959 r. Dębniałki.
  • Owijok – a dance tune [00:45] Józef Przybył ur. w 1878 r. Wolica pow. Kalisz, zam. Bałdoń pow. Kalisz, zm. 1960 r. – śpiew, skrzypce, Józef Płotek (zięć) ur. w 1907 r., zam. Bałdoń – basy, Weronika Tułacz (wnuczka) ur. w 1935 r., zam. Bałdoń – bębenek; nagr. 1959 r. Bałdoń.
  • Po uołobockim polu chodzi biała łabyńdź – a courtship and love song [01:14] Nieznana wykonawczyni; nagr. 1959 r. Ołobok.
  • Posłuchajcie panowie, kto nie wiy niech sie dowie – a beggar’s song [01:33] Józefa Płotek ur. w 1903 r. Kakawa–Kolonia pow. Kalisz, zam. Godziesze Małe pow. Kalisz – śpiew; nagr. 1959 r. Godziesze Małe.
  • Poszła żóna na skarge na mynża swojeguo (PK nr 394) – a family song [02:32] Józefa Staszak ur. w 1869 r. Lis pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1960 (1961) r. – śpiew; nagr. 1959 r. Lis.
  • Potulnijże wianek lewandowy (PLzP nr 330) – a song about a maiden cap [02:20] Józefa Nawrocka ur. w 1874 Biała pow. Kalisz, zam. Wola Droszewska pow. Kalisz – śpiew; nagr. 1959 r. Wola Droszewska.
  • uO, Powiedziały zagorzunki (PK nr 113) – a courtship couplet [00:29] Stanisława Popiołek ur. w 1906 r. Kościelna Wieś, zam. Dębniałki – śpiew; nagr. 1959 r. Dębniałki.
  • Przekładamy nogi bez wase progi (PLzP nr 240) – a wedding oration [00:54] Józef Przybył ur. w 1878 r. Wolica pow. Kalisz, zam. Bałdoń pow. Kalisz, zm. 1960 r. – recytacja; nagr. 1959 r. Bałdoń.
  • Przyjechało sześć panów w powozie (PLzP nr 238) – a wedding song [02:02] Józefa Staszak ur. w 1869 r. Lis pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1960 (1961) r. – śpiew; nagr. 1959 r. Lis.
  • Siwa gunska, siwa po jeziorze pływa (PLzP nr 31) – a courtship and love song [00:57] Maria Kaczmarek, ur. w 1896 r. Kościelna Wieś pow. Kalisz, zam. tamże – śpiew; nagr. 1959 r. Kościelna Wieś.
  • Stworzył Pan Bóg koze… – a sung story- tail [01:22] Antonina Porada ur. w 1893 r. Rychnów pow. Kalisz, zam. Zagorzyn pow. Kalisz – śpiew; nagr. 1959 r. Zagorzyn.
  • Tańcował Kuba i jego luba – a humorous-dance song [00:30] Józefa Płotek ur. w 1903 r. Kakawa-Kolonia pow. Kalisz, zam. Godziesze Małe pow. Kalisz – śpiew: nagr. 1959 r. Godziesze Małe pow. Kalisz.
  • Tyrolinka – a dance tune [01:23] Józef Schmidt (w zapisie J. Lisakowskiego: Szmyt) ur. w 1902 r. Ołobok pow. Ostrów Wielkopolski, zam. tamże – skrzypce, Władysław Banasiak ur. w 1903 r. Sławin pow. Ostrów Wielkopolski, zam. Ołobok – basy; nagr. 1959 r. Ołobok.
  • Uśnijże mi, moje dziycie, jak mi uśniesz uodyjde cie (PK nr 186) – a lullaby [00:36] Józefa Płotek ur. w 1903 r. Kakawa-Kolonia pow. Kalisz, zam. Godziesze, Małe pow. Kalisz – śpiew; nagr. 1959 r. Godziesze Małe.
  • W moim uogródeczku – a social song [01:20] Józefa Staszak ur. w 1869 r. Lis pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1960 (1961) r. – śpiew; nagr. 1959 r. Lis.
  • W ogródeczku na troweczku – a courtship and love song [00:39] Józefa Płotek ur. w 1903 r. Kakawa–Kolonia pow. Kalisz, zam. Godziesze Małe pow. Kalisz – śpiew: nagr. 1959 r. Godziesze.
  • Wesele to tu, a to tu – a wedding song [00:44] Maria Kaczmarek, ur. w 1896 r. Kościelna Wieś pow. Kalisz, zam. tamże – śpiew; nagr. 1959 r. Kościelna Wieś.
  • Wianku mój, wianku mój, perłami sadzony ( PLzP nr 329) – a song about a maiden cap [01:39] Józefa Nawrocka ur. w 1874 Biała pow. Kalisz, zam. Wola Droszewska pow. Kalisz – śpiew; nagr. 1959 r. Wola Droszewska.
  • Wstańże uotworzyć, dziewczyno – a courtship and love song [00:56] Antoni Cieślak ur. w 1886 r. Dębniałki pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1963 – śpiew; nagr. 1959 r. Dębniałki.
  • Wyjechałem z podwóreczka (PLzP nr 53) – a courtship and love song [00:49] Józefa Nawrocka ur. w 1874 r. Biała pow. Kalisz, zam. Wola Droszewska pow. Kalisz, zm. 1966 r. – śpiew; nagr. 1959 r. Wola Droszewska
  • Wyprowod – an instrumental version of a wedding song [00:41] Stanisław Rybak ur. w 1896 r. Guzdek pow. Kalisz, zam. tamże – skrzypce, Idzi Siewieja ur. w 1880 r. Iwanowice, zam. Guzdek – basy, Stanisław Rybak (syn) ur. w 1942 r. – bębenek ze stalką; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz.
  • Wywiad o instrumentach muzycznych – an interview about traditional musical instruments [01:11] Stanisław Rybak ur. w 1896 r. Guzdek pow. Kalisz, zam. tamże, Idzi Siewieja ur. w 1880 r. Iwanowice, zam. Guzdek; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz (prowadzący wywiad: Jarosław Lisakowski).
  • Z tamty strony tego mego brata – a courtship and love song [01:03] Józefa Płotek ur. w 1903 r. Kakawa-Kolonia pow. Kalisz, zam. Godziesze Małe pow. Kalisz – śpiew: nagr. 1959 r. Godziesze.
  • Zakukała kukułeczka za buorym (PK nr 477) – a wedding song [01:48] Józefa Staszak ur. w 1869 r. Lis pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1960 (1961) r. – śpiew; nagr. 1959 r. Lis.
  • Zaprzęgajcie konie – a wedding song and an instrumental march [01:15] Józef Przybył ur. w 1878 r. Wolica pow. Kalisz, zam. Bałdoń pow. Kalisz, zm. 1960 r. – śpiew, skrzypce, Józef Płotek (zięć) ur. w 1907 r., zam. Bałdoń – basy, Weronika Tułacz (wnuczka) ur. w 1935 r., zam. Bałdoń – bębenek; nagr. 1959 r. Bałdoń.
  • Zrodził sie Jan na Obzowie – a social song [02:36] Stanisława Michalak ur. w 1892 r. Zadowice pow. Kalisz, zam. tamże – śpiew; nagr. 1959 r. Zadowice.
  • Żydek – a dance tune [01:07] Stanisław Rybak ur. w 1896 r. Guzdek pow. Kalisz, zam. tamże – skrzypce, Idzi Siewieja ur. w 1880 r. Iwanowice, zam. Guzdek – basy, Stanisław Rybak (syn) ur. w 1942 r. – bębenek ze stalką; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz.
  • Żyniyło sie ptastwo, miała ptaszunt wiele PK2 nr 211) – a ballad [02:04] Józefa Staszak ur. w 1869 r. Lis pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1960 (1961) r. – śpiew; nagr. 1959 r. Lis.

 

Płyta „Melodie stamtąd” cz. 2 – zestawienie Artystów:

ŚPIEWACY

Anna Bukwa ur. w 1902 r. Pruszków pow. Kalisz, zam. Dębniałki pow. Kalisz – śpiew; nagr. 1959 r. Dębniałki.

uOj, jedzie, jedzie Józinek młody 11. (PK nr 23) – a courtship and love song [00:45]

[zob. też: Melodie stamtąd cz. 1 / nr: 16, 18, 31, 33, 36, 52]

 

Antoni Cieślak ur. w 1886 r. Dębniałki pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1963 – śpiew; nagr. 1959 r. Dębniałki.

Nie było to chuodzić, nie było to chuodzić przez las do kościoła 29. (PK nr 53) – a love song about loosing a maiden cap (virginity) [02:12]

Wstańże uotworzyć, dziewczyno 17. – a courtship and love song [00:56]

 

Franciszka Dolatka ur. w 1875 r. Kościelna Wieś pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1963 r. – śpiew; nagr. 1959 r. Kościelna Wieś.

Ach, mój Boże, guody jidom 7. (PK nr 258) – a social song [02:50]

 

Maria Kaczmarek ur. w 1896 r. Kościelna Wieś pow. Kalisz, zam. tamże – śpiew; nagr. 1959 r. Kościelna Wieś.

Chociaż ty masz dwa domy 25. (PLzP nr 174) – a social song [00:48]

Leciał ptaszek lasem 41. – a wedding song [02:00]

Siwa gunska, siwa po jeziorze pływa 26. (PLzP nr 31) – a courtship and love song [00:57]

Wesele to tu, a to tu 51. – a wedding song [00:44]

 

Rozalia Łysek ur. w 1878 r. Kościelna Wieś pow. Kalisz, zam. tamże. zm. 1967 r. – śpiew; nagr. 1959 r. Kościelna Wieś.

Nie daj mi, Boże, takuowych myśli 28. (PK nr 30) – a courtship and love song [02:31]

 

Stanisława Michalak ur. w 1892 r. Zadowice pow. Kalisz, zam. tamże – śpiew; nagr. 1959 r. Zadowice.

Zrodził sie Jan na Obzowie 4. – a social song [02:36]

 

Józefa Nawrocka ur. w 1874 r. Biała pow. Kalisz, zam. Wola Droszewska pow. Kalisz, zm. 1966 r. – śpiew; nagr. 1959 r. Wola Droszewska

Już to po ślubie 42. – a wedding song (PLzP nr 281) [01:37]

Niesymy tu gaik 50. – a wedding song sung during adorning the wedding copse – gaik (PLzP nr 336) [01:28]

Potulnijże wianek lewandowy 47. (PLzP nr 330) – a song about a maiden cap [02:20]

Wianku mój, wianku mój, perłami sadzony 46. ( PLzP nr 329) – a song about a maiden cap [01:39]

Wyjechałem z podwóreczka 21. (PLzP nr 53) – a courtship and love song [00:49]

 

Nieznana wykonawczyni; nagr. 1959 r. Ołobok.

Po uołobockim polu chodzi biała łabyńdź 12. – a courtship and love song [01:14]

 

Józefa Płotek ur. w 1903 r. Kakawa-Kolonia pow. Kalisz, zam. Godziesze Małe pow. Kalisz – śpiew: nagr. 1959 r. Godziesze Małe.

A świeci miesionc bez wysoki płot 19. (PLzP nr 57) – a courtship and love song [00:40]

Jest tam trawka w ogrodeczku, puść konika kochaneczku 22. (PK nr 154) – a family song [00:47]

Jużeś się ubrała 40. – a wedding song [01:00]

Posłuchajcie panowie, kto nie wiy niech sie dowie 6. – a beggar’s song [01:33]

Tańcował Kuba i jego luba 56. – a humorous-dance song [00:30]

Uśnijże mi, moje dziycie, jak mi uśniesz uodyjde cie 8. (PK nr 186) – a lullaby [00:36]

W ogródeczku na troweczku 23. – a courtship and love song [00:39]

Z tamty strony tego mego brata 27. – a courtship and love song [01:03]

 

Antonina Porada ur. w 1893 r. Rychnów pow. Kalisz, zam. Zagorzyn pow. Kalisz – śpiew; nagr. 1959 r. Zagorzyn.

Stworzył Pan Bóg koze… 9. – a sung story- tail [01:22]

 

Stanisław Porada ur. w 1904 r. Biała pow. Kalisz, zam. Zagorzyn pow. Kalisz – śpiew; nagr. 1959 r. Zagorzyn.

A żeby jo była wiedziała 13. (PLzP3 nr 19) – a courtship and love song [00:48]

 

Stanisława Popiołek ur. w 1906 r. Kościelna Wieś pow. Kalisz, zam. Dębniałki pow. Kalisz – śpiew; nagr. 1959 r. Dębniałki

A czymużeś mie, synku pynku /nr na płycie 18. (PK nr 393) – a family song [00:39]

uO, A z niedzieli na świynto 14. (PK nr 295) – a social song [00:41]

Co byś wolała, dziewczyno 15. (PK nr 237) – a social song [00:22]

uO, A z niedzieli na świynto 14. (PK nr 295) – a social song [00:41]

uO, Powiedziały zagorzunki 16. (PK nr 113) – a courtship couplet [00:29]

 

Józef Przybył ur. w 1878 r. Wolica pow. Kalisz, zam. Bałdoń pow. Kalisz, zm. 1960 r. – recytacja; nagr. 1959 r. Bałdoń.

Przekładamy nogi bez wase progi 37. (PLzP nr 240) – a wedding oration [00:54]

 

Józefa Staszak ur. w 1869 r. Lis pow. Kalisz, zam. tamże, zm. 1960 (1961) r. – śpiew; nagr. 1959 r. Lis.

A wy, mamusiu, przykożcie wy mu 34. (PK nr 15) – a courtship and love song [02:01]

Miała Kasia Jasia za mynża swojego 57. – a soldier’s ballad [02:00]

Nadobno Kasińka uoknym wyglądała 3. (PK nr 208) – a ballad [03:39]

Nasz gajiczek z lasu idzie 49. (PLzP nr 337) – a wedding song sung during adorning the wedding copse – gaik [00:34]

Niech byndzie Jezus Chrystus puochwalóny 35. (PLzP nr 89) – a courtship and love song [01:23]

Nie krukej, gołumbku 54. (PK nr 169) – a family song [01:29]

Poszła żóna na skarge na mynża swojeguo 55. (PK nr 394) – a family song [02:32]

Przyjechało sześć panów w powozie 36. (PLzP nr 238) – a wedding song [02:02]

W moim uogródeczku 32. – a social song [01:20]

Zakukała kukułeczka za buorym 43. (PK nr 477) – a wedding song [01:48]

Żyniyło sie ptastwo, miała ptaszunt wiele 2. (PK2 nr 211) – a ballad [02:04]

 

Instrumentalista:

Stanisław Rybak ur. w 1896 r. Guzdek pow. Kalisz, zam. tamże – skrzypce; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz.

Oberek 1. – a dance tune [01:07]

Oberek starodawny 60. – a dance tune [01:05]

 

KAPELE:

Kapela z Bałdonia, pow. Kalisz

Józef Przybył ur. w 1878 r. Wolica pow. Kalisz, zam. Bałdoń pow. Kalisz, zm. 1960 r. – śpiew, skrzypce, Józef Płotek (zięć) ur. w 1907 r., zam. Bałdoń – basy, Weronika Tułacz (wnuczka) ur. w 1935 r., zam. Bałdoń – bębenek; nagr. 1959 r. Bałdoń.

Już to po ślubie, po ślubie 52. – a wedding tune [00:39]

Na Bałdóniu świat niemiły 20. (PK nr 212) – a social couplet and an instrumental tune 01:29]

Owijok 24. – a dance tune [00:45]

Zaprzęgajcie konie 38. – a wedding song and an instrumental march [01:15]

 

Kapela z Guzdka, pow. Kalisz

Stanisław Rybak ur. w 1896 r. Guzdek pow. Kalisz, zam. tamże – skrzypce, Idzi Siewieja ur. w 1880 r. Iwanowice, zam. Guzdek – basy, Stanisław Rybak (syn) ur. w 1942 r. – bębenek ze stalką; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz.

Oberek 30. – a dance tune [01:07]

Oberek 31. – a dance tune [01:25]

Oberek 33. – a dance tune [00:39]

Oberek 44. – a dance tune [00:41]

Oberek 53. – a dance tune [01:30]

Oczepki 48. – a capping tune [00:38]

Wyprowod 39.– an instrumental version of a wedding song [00:41]

Żydek 45. – a dance tune [01:07]

 

Stanisław Rybak ur. w 1896 r. Guzdek pow. Kalisz, zam. tamże, Idzi Siewieja ur. w 1880 r. Iwanowice, zam. Guzdek; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz

Wywiad o instrumentach muzycznych 59. – an interview about traditional musical instruments [01:11] (prowadzący wywiad: Jarosław Lisakowski).

 

Antoni Banach ur. w 1894 r., zm. w 1967 r. – skrzypce, Idzi Siewieja ur. w 1880 r. Iwanowice, zam. Guzdek – basy, Stanisław Rybak ur. w 1942 r. – bębenek ze stalką; nagr. 1959 r. Guzdek pow. Kalisz.

Oberek 58. – a dance tune [01:07]

 

Kapela z Ołoboku, pow. Ostrów Wielkopolski

Józef Schmidt ur. w 1902 r. Ołobok, zam. tamże – skrzypce, Edmund Ciupek ur. w 1925 r. Wielowieś pow. Ostrów Wielkopolski, zam. tamże – klarnet Es, Władysław Banasiak ur. w 1903 r. Sławin, zam. Ołobok pow. Ostrów Wielkopolski – basy; nagr. 1959 r. Ołobok.

Chłopacy, chłopacy, z Westfalii jedziecie 10. – a dance tune [01:20]

[zob. też: Melodie stamtąd cz. 1 numery: 2, 24, 51,61]

 

Józef Schmidt (w zapisie J. Lisakowskiego: Szmyt) ur. w 1902 r. Ołobok pow. Ostrów Wielkopolski, zam. tamże – skrzypce, Władysław Banasiak ur. w 1903 r. Sławin pow. Ostrów Wielkopolski, zam. Ołobok – basy; nagr. 1959 r. Ołobok.

Tyrolinka 5. – a dance tune [01:23]

 

dr Jacek Jackowski

Instytut Sztuki PAN

Zakład Muzykologii

Zbiory Fonograficzne ISPAN

Jackowski Jacek tekst Melodie stamtąd cz.2

Oddajemy do rąk Słuchaczy i Czytelników drugą część źródłowego wydawnictwa płytowego prezentującego najstarsze zachowane rejestracje fonograficzne muzycznej praktyki ludowej Kaliskiego. Na pierwszej płycie pt. Melodie stamtąd, wydanej w 2015 r., zamieściliśmy nagrania archiwalne zarejestrowane w tym subregionie Wielkopolski w latach: 1947 – do pierwszej połowy 1959 r. Ze względu na znaczną ilość, jak również merytoryczną wartość dokumentalną archiwaliów dźwiękowych zgromadzonych w drugiej połowie 1959 r., zdecydowaliśmy się poświęcić im odrębną płytę – drugą część Melodii stamtąd. W pierwszym wydawnictwie opublikowaliśmy obszerny tekst autorstwa dr Arlety Nawrockiej–Wysockiej o Kaliskiem jako regionie muzycznego pogranicza, w którym Autorka – oprócz podstawowych informacji o zasięgu, etnografii i tradycyjnej kulturze omawianych ziem a także historii, zwłaszcza XIX-wiecznej, mającej szczególny wpływ na przemiany i kształt kultury tego obszaru – opisała stan dość późno podjętych (bo dopiero od lat 60. ubiegłego wieku) systematycznych badań nad tradycyjną kulturą muzyczną Kaliskiego. Przy doborze dokumentów fonograficznych, zarówno do pierwszej jak i drugiej części niniejszego wydawnictwa, oparto się na wskazówkach Jarosława Lisakowskiego, który zapisał się niewątpliwie jako autor największej ilości nagrań przeprowadzonych w Kaliskiem. Wybór oparto także na klasyfikacji i selekcji materiału dokonanych przez dr Arletę Nawrocką–Wysocką, która opracowuje cały, tworzony przez wiele lat, wielkopolski zespół archiwalnych nagrań zgromadzonych w Zbiorach Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN. Badaczka, we wspomnianym tekście, dokonała charakterystyki i analizy zaprezentowanego materiału zarówno w kontekście przynależności Kaliskiego do kulturowej enklawy wielkopolskiej, jak i w zakresie jego swoistej odrębności – jako regionu muzycznego pogranicza z Kujawami i Sieradzkiem. Zwrócono także uwagę na charakterystykę muzyki instrumentalnej regionu, a na płycie zaprezentowano nagrania w wykonaniu skrzypków solistów a także kapeli złożonej ze skrzypiec, klarnetu i basów kaliskich. Na pierwszej płycie opublikowano 82 utwory – m.in. pieśni obrzędowe, powszechne, przyśpiewki, taneczne melodie instrumentalne. Opis pierwszej części wydawnictwa uzupełniono charakterystykami wybranych śpiewaków i muzyków, których głosy zabrzmiały w nagraniach archiwalnych, oraz wybraną literaturą przedmiotu. Również w części drugiej wydawnictwa dodaliśmy krótkie notki o wybranych wykonawcach. Zaprezentowany na niniejszej płycie – drugiej części wydawnictwa – repertuar dopełnia muzyczny obraz regionu, ale wymaga także uzupełnienia i rozszerzenia komentarza etnomuzykologicznego. Dlatego prezentujemy tu również drugą część eseju dr Nawrockiej-Wysockiej o muzyce regionu Kaliskiego.

W komentarzu do pierwszej części wydawnictwa zamieszczono także rys historii dokumentacji fonograficznej dokonanej na terenie regionu kaliskiego. Wśród utworów zaprezentowanych na płycie Melodie stamtąd cz. 1 opublikowano pierwsze zachowane dokumenty dźwiękowe nagrane w Kaliskiem w 1947 r., choć nie jest wykluczone, że wśród zaginionej w czasie wojny obszernej kolekcji nagrań dokonanych na wałkach fonograficznych Edisona przez Regionalne Archiwum Fonograficzne były też nagrania zrealizowane na omawianym terenie. Drugim zespołem archiwalnym, z którego pochodzą rejestracje kaliskie, są nagrania powstałe w ramach ogólnopolskiej Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego – z 1951 r. pochodzi kilka przykładów zaprezentowanych w pierwszej części niniejszego wydawnictwa płytowego. Jednak to dopiero działalność dokumentacyjna, prowadzona od 1956 r. przez wspomnianego już Jarosława Lisakowskiego, przyniosła naprawdę obfity i niezwykle cenny zasób nagrań – choć dokonany amatorsko i w trudnych warunkach, to nie do przecenienia w zakresie merytorycznym. Prace zbierawcze Lisakowskiego dokonane w 1956 r. i w pierwszej połowie 1959 r. (z pomocą m.in. Barbary Andrzejczak [Krzyżaniak], Bogusława Linette, Danuty i Aleksandra Pawlaków, Olecha Podlewskiego oraz Anny Szałaśnej) stanowiły podstawę wyboru materiału do pierwszej części Melodii stamtąd. Do połowy 1959 r. udokumentowano na taśmie magnetofonowej ok. 900 pieśni, przyśpiewek oraz melodii instrumentalnych. Nagrani wówczas wykonawcy byli w znacznej mierze reprezentantami pokolenia urodzonego w drugiej połowie XIX w.

Opublikowane na niniejszej płycie wybrane nagrania, powstałe w drugiej połowie 1959 r., zostały zrealizowane przez Jarosława Lisakowskiego i jego żonę – Irenę (m.in. w miejscowościach: Pruszków, Dębniałki, Zagorzyn, Dojutrów, Godziesze, Wola Droszewska, Zadowice, Kościelna Wieś, Blizanów, Bałdoń, Guzdek, Lis). Tu również prezentujemy plejadę kaliskich wykonawców, których metryki sięgają czasów Chopina i Kolberga. Są to głównie rejestracje in crudo i in situ, choć np. 16 sierpnia 1959 r. (taśma o sygn. T4400) okazją do realizacji nagrań była zorganizowana w Wolicy uroczystość przekazania władzom Kalisza zbiorów etnograficznych zgromadzonych przez nauczyciela Karola Sługockiego; na spotkaniu byli obecni śpiewacy i muzycy ludowi. W materiałach sporządzonych przez Lisakowskich w drugiej połowie 1959 r. odnajdujemy sporo informacji o technicznej stronie nagrań, co jest (niestety) rzadkością wśród zachowanych nagrań w Zbiorach Fonograficznych ISPAN. Lisakowski korzystał wówczas z kilku magnetofonów: niemieckiego (NRD) lampowego magnetofonu szpulowego RFT KB100 – sprzętu jak na owe czasy nowoczesnego (produkcja od 1958 r.), używał też wypożyczonego sprzętu firmy Grundig – magnetofonu TK8. Oba te urządzenia były ciężkie (ok. 13-14 kg), jednak nie możemy wykluczyć faktu, iż – być może – J. Lisakowski używał ich w terenie. Wiemy zaś na pewno, iż do nagrań w terenie badacz wraz z małżonką transportowali na rowerze bliżej nieokreślony magnetofon firmy Philips, dokonując nagrań w Dębniałkach 7 listopada 1959 r. W adnotacjach do nagrań pojawia się też dość często angielski magnetofon firmy EMI B [?] (niestety, bez wskazania konkretnego modelu; litera B może wskazywać na skrót BTR), który został wypożyczony przez Lisakowskiego z Polskiego Radia, oraz czeski Sonet, czyli wyrób firmy Tesla. Zważywszy na późniejszą produkcję Tesli (lata 60. XX w.) można założyć, iż Lisakowski przywoził z terenu oryginalne taśmy nagrane jedno lub dwuśladowo z użyciem prędkości 9,5 cm/s i/lub 19 cm/s (być może na wspomnianym EMI, gdyż J. Lisakowski podkreślał, że ten sprzęt mógł pracować także przy zasilaniu bateryjnym), a następnie, w Poznaniu, przegrywał (nadpisując na opracowany już i zarchiwizowany materiał) i jednocześnie porządkował (montował) przy pomocy m.in. RFT i Grundiga (z prędkością 19 cm/s).

Wśród zachowanych nagrań nie brak nośników zapisanych dwuśladowo z prędkością 9,5 cm/s co może wskazywać, iż są to oryginalne taśmy terenowe. W przypadku wspomnianych nagrań z Wolicy odnajdujemy jeszcze jeden model użyty (zapewne jednorazowo) przez Lisakowskiego do skopiowania nagrań oryginalnych – magnetofon ZK 120 (produkcji Zakładów Radiowych im. M. Kasprzaka Unitra-ZRK w Warszawie).

Podczas nagrań w drugiej połowie 1959 r. dokumentaliści nieco bardziej skupili swą uwagę na muzyce instrumentalnej, nagrywając prócz pieśni także kapele regionalne i ludowych skrzypków – stąd w drugiej części Melodii stamtąd znalazło się więcej nagrań instrumentalnych. Kontynuowano zarazem, obok zbierania pieśni i melodii, badania instrumentologiczne połączone z inwentaryzacją, pomiarami i dokumentacją fotograficzną oryginalnych ludowych instrumentów muzycznych. Dokumentacją fotograficzną objęto również wykonawców – śpiewaków i muzyków, a także przedmioty etnograficzne. Tę fototekę – ok. 1500 fotografii utrwalonych na kliszach (negatywach) – Jarosław Lisakowski przekazał Zbiorom Fonograficznym ISPAN w latach 80. ubiegłego wieku.

Oficjalne przekazanie materiałów archiwalnych odbyło się w 1988 r. podczas uroczystości zorganizowanej w Instytucie Sztuki PAN dla emerytowanego już wówczas muzykologa. W latach 2016-2017 dokonano digitalizacji tych fotografii. Wyborem z tej kolekcji zilustrowaliśmy niniejszą, drugą część wydawnictwa.

Mamy nadzieję, iż obie części Melodii stamtąd dostarczą wyczerpującego i reprezentatywnego zasobu archiwaliów dźwiękowych, cennych zarówno dla badań muzykologicznych, jak i muzycznych działań amatorskich. Być może nagrania staną się także inspiracją dla twórczych działań artystycznych.

dr Arleta Nawrocka-Wysocka

Instytut Sztuki PAN

Zakład Muzykologii

Melodie stamtąd cz.2 dr Arleta Nawrocka-Wysocka

Od wydania pierwszej płyty „Melodie stamtąd” upłynęły ponad dwa lata, jednak bogactwo repertuarowe regionu Kaliskiego, a także determinacja wykonawców w poszukiwaniu nowych ciekawych pieśni zachęciły zarówno wydawców, jak i autorów płyty do ponownego sięgnięcia do zbiorów archiwalnych zgromadzonych na tym terenie. O ile sam region i dzieje prowadzonych na tym obszarze badań zostały w sposób wyczerpujący opisane w artykułach dołączonych do pierwszej części wydawnictwa, specyfika prezentowanych nagrań wymaga krótkiego komentarza.

Na mapie pojawiają się nowe miejscowości, gdyż materiał wybrany na płytę pochodzi z dwóch obszarów: uwzględnionych już wcześniej okolic Zagorzyna (Dębniałki, Kościelna Wieś) oraz przede wszystkim miejscowości położonych na południe od Kalisza, takich jak Wola Droszewska, Godziesze Małe czy Bałdoń. W ten sposób lista wykonawców została wzbogacona o całkiem nowe nazwiska, a ze znanych z poprzedniej płyty wymienić można jedynie Annę Bukwę oraz kapelę z Ołoboku. Wyjątkowa dla drugiej części wydawnictwa z Kaliskiego wydaje się przede wszystkim silna reprezentacja najstarszego pokolenia. Najciekawszy repertuar zawdzięczamy bowiem trzem wybitnym wykonawcom: śpiewaczkom Józefie Staszak (urodzonej w roku 1869 w miejscowości Lis na południe od Kalisza), Józefie Nawrockiej (urodzonej w roku 1875 i zamieszkałej w Woli Droszewskiej) oraz skrzypkowi i wokaliście – Józefowi Przybyłowi z Bałdonia, którego data urodzenia przypadała na rok 1878. Przekazali oni wiele melodii rzadko wykonywanych, niekiedy o cechach archaicznych (można tu wymienić na przykład zmienne intonowanie niektórych stopni skali czy stosowanie skal modalnych) i niemal później nie wykorzystywanych. Z ich bogatego repertuaru wybranych zostało w sumie ponad dwadzieścia utworów, co stanowi jedną trzecią wszystkich prezentowanych nagrań. Wyjątkową osobowość zwłaszcza Józefy Staszak podkreślali już badacze terenowi, którzy zwracali uwagę na jej dobrą pamięć i dokładność w opisywaniu ludowych obrzędów, a także na szczególnie cenny repertuar przekazany przez nią, oparty o archaiczne skale (uwagi te można przeczytać w opisach wykonawców publikowanych w „Literaturze Ludowej”, a zacytowanych również w materiałach do niniejszej płyty).

Zamierzeniem autorów opracowujących drugą część wydawnictwa było skomponowanie całości spójnej, ale równocześnie takiej, która mogłaby stanowić dopowiedzenie i uzupełnienie funkcjonujących już nagrań. Procedura wyboru reprezentatywnego materiału polegała więc głównie na eliminacji pieśni znanych i popularnych oraz wyszukiwaniu repertuaru wyjątkowego pod względem tekstowym i muzycznym, rzadko wykonywanego lub też pełniącego ciekawe funkcje. Z tego względu prawie nieobecne są pieśni obrzędowe doroczne, gdyż nie odbiegałyby one znacząco od przykładów już prezentowanych. Wyjątek stanowi pieśń Ach mój Boże gody idą (nr 7), która choć treściowo wpisuje się w repertuar pieśni społecznych (o służbie), ze względu na to, że pobrzmiewają w niej echa wielkopolskiego zwyczaju godzenia służby w okresie godów, może być – zgodnie z sugestią Jadwigi Sobieskiej – zaliczona do repertuaru pieśni dorocznych.

W grupie pieśni obrzędowych weselnych wyróżniają się natomiast pieśni dłuższe, które wykonywane były głównie przez najstarsze śpiewaczki. Józefa Staszak przekazała pełną wersję pięknej pieśni zmówinowej Przyjechało trzech panów w powozie (nr 36), znaną współcześnie w regionie Kaliskim w postaci nieco skróconej i rozpoczynającej się słowami Mamulinku bo ja jyno sama. Z repertuaru sędziwej wykonawczyni wybrano również pieśń o jabłoneczce (Zakukała kukułeczka za stołem – nr 43), którą można potraktować jako dopełniający i rozbudowany wariant „jabłoneczki” prezentowany przez Michalinę Stelmaszak na płycie pierwszej (A wiernie ja Panu Bogu służyła – nr 71). Pieśń wykonana przez Józefę Staszak zwraca uwagę rozbudowanym tekstem i bardziej urozmaiconą melodyką. Wspomniana pieśń o jabłoneczce była śpiewana w kaliskim obrzędzie weselnym tuż przed oczepinami i łączyła się z dwiema pieśniami o wianku (Wianku mój perłami sadzony, Potulnijże wianek lewandowy – nr 46, 47), które na płycie rozbrzmiewają w wykonaniu Józefy Nawrockiej. Dzięki wspomnianym śpiewaczkom obrzęd wesela został ponadto wzbogacony o repertuar towarzyszący strojeniu gaika weselnego. Gaikiem nazywano w południowej części regionu kaliskiego gałązkę, którą druhny ubierały w słodycze i kolorowe wstążki. Z opowieści wykonawczyń wynika, że był on strojony w komorze tuż po oczepinach i wnoszony uroczyście do izby weselnej przy akompaniamencie odpowiednich pieśni (Nasz gajiczek z lasu idzie – nr 49; Niesymy tu gaik z kómory do izby – nr 50). W przypadku gaika mamy do czynienia z podobną sytuacją jak z opisywanym na pierwszej płycie podkoziołkiem (komentarz do płyty – s. 14-15), a więc z asymilacją zwyczaju dorocznego w obrzędzie wesela. O ile jednak z podkoziołkiem zapustnym podkoziołek weselny związany jest dość luźno poprzez nazwę i charakterystyczny rekwizyt, podobieństwo gaika weselnego z wiosennym zwyczajem chodzenia z gaikiem wydaje się bardziej uderzające. Wspólna jest bowiem nie tylko nazwa zwyczaju, czy też kryjące się pod nią symboliczne drzewko, ale także znaczne fragmenty tekstu wykonywanej pieśni. Nie zaobserwowano natomiast związku w warstwie melodycznej, bowiem pod teksty gaika weselnego podkładano albo melodię „chmielową” (nr 49), albo niezwiązaną z obrzędem melodię parzystą (nr 50).

Podczas gdy na pierwszej płycie oprócz repertuaru obrzędowego dominowały pieśni i przyśpiewki miłosne, druga część wydawnictwa jest pod tym względem bardziej urozmaicona. Znalazły się na niej bowiem, poza kilkoma balladami (nr 2, 3, 57), również bajka śpiewanka o kozie (Stworzył Pan Bóg koze nr 9), pieśni rodzinne (nr 18, 22, 54, 55), społeczne (nr 4, 7, 14, 25, 32), pieśń dziadowska (nr 6) czy też szlachecka pieśń zalotna (nr 35). Teksty niektórych pieśni są znane powszechnie w wielu regionach Polski, jednak w wariantach kaliskich zyskują melodie regionalnych przyśpiewek. Z utworów zamieszczonych na płycie warto wspomnieć te, które ze względu na rozbudowaną formę epicką rzadko są uwzględniane i prezentowane w postaci dźwiękowej. Należy do nich choćby specyficzny „życiorys” Jana z Obzowa (chodzi o miejscowość Łobzów) rozpoczynający się słowami Zrodził się Jan na Obzowie (nr 4). Pieśń w różnych wariantach tekstowych i melodycznych została zarejestrowana na Kaszubach, na Lubelszczyźnie i w okolicach Żywca, wersja z Kaliskiego zaprezentowana przez Stanisławę Michalak jest najpełniejsza pod względem tekstowym i najciekawsza

muzycznie. Nie reprezentuje przy tym repertuaru często przytaczanego, nie znajdziemy jej bowiem ani w monografiach z Kaliskiego autorstwa Jarosława Lisakowskiego, ani na płytach przygotowanych przez Annę Jabłońską-Ważny. Spośród ballad na wyróżnienie zasługuje opowieść o ptasim weselu (Żyniło się ptastwo – nr 2), która rozbrzmiewa na płycie w interpretacji Józefy Staszak. Listę rzadko prezentowanych utworów dopełniają humorystyczna pieśń dziadowska o typowym incipicie Posłuchajcie panowie (nr 6) oraz żołnierska ballada opowiadająca o poległym na wojnie mężu Miała Kasia Jasia za mynża swojygo (nr 57). Większość melodii pojawia się po raz pierwszy, chociaż w pojedynczych przypadkach można doszukać się analogii z pierwszą częścią wydawnictwa (na przykład wspomniana już melodia „chmielowa” czy też podobny wariant melodyczny pieśni zalotnej Wstańże uotworzyć dziwczyno – nr 17, a także w zamieszczonej w pierwszej części wydawnictwa pieśni weselnej Idzie drużba z młodym panem – nr 44). Przeważają melodie nieznane w pozostałych regionach Wielkopolski, a ze wspólnych wybierane były raczej te mniej popularne.

W porównaniu z poprzednią płytą o wiele bardziej urozmaicony i bogatszy jest też zasób melodii instrumentalnych. Niniejsze wydawnictwo prezentuje aż trzy kapele: znaną już z poprzedniej płyty kapelę z Ołoboku, z Guzdka oraz Bałdonia. Podstawowy skład dla wszystkich zespołów tworzą skrzypce i dwustrunne basy kaliskie (informacje o instrumencie zostały zamieszczone na poprzedniej płycie – s. 14) wzbogacone bądź o klarnet, bądź bęben ze stalką. Oprócz popularnych oberków i owijaków posłuchać można również Tyrolinki, Żydka czy też melodii rozbrzmiewających w ważnych momentach wesela: przed wyjazdem do kościoła (Zaprzęgajcie konie nr 38; Wyprowod nr 39), po powrocie z kościoła (Już to po ślubie nr 58) oraz podczas oczepin (Oczepki nr 48). Na płycie nie brakuje także przykładów, w których melodie grane przez kapelę poprzedzane są śpiewem (Na Bałdoniu świat niemiły – nr 20, Zaprzęgajcie konie – nr 38), co ilustruje tak typowy dla Wielkopolski (w tym i Kaliskiego) ścisły związek repertuaru wokalnego i instrumentalnego.

Ponieważ w przygotowywaniu płyty bardzo ważne były dla nas wskazówki pozostawione przez Jarosława Lisakowskiego, zdecydowaliśmy też i jemu oddać głos, przytaczając fragment wywiadu o basach kaliskich (Wywiad nr 59). Mając na względzie zainteresowanie i konkretne zastosowanie płyty (w ubiegłym roku odbył się pierwszy festiwal, na którym wykonawcy mieli prezentować między innymi utwory ze zbiorów Lisakowskiego), chcieliśmy, aby do współczesnego odbiorcy przemówił nie tylko materiał, ale i sam badacz tak zasłużony dla regionu.

————————————————————————————————————————————-

Charakterystyka wybranych wykonawców:

 Anna Bukwa [ścieżka nr 11 na płycie, zob. też: Melodie stamtąd cz. 1 numery: 16, 18, 31, 33, 36, 52] z d. Bogacz, ur. w 1902 r. w Pruszkowie koło Kalisza, zm. w 1985 w pobliskich ębniałkach, gdzie mieszkała. Uczyła się śpiewać od matki, znanej w regionie śpiewaczki Eleonory Bogacz (z d. Piłacińskiej), od której przejęła bogaty repertuar pieśniowy. Śpiewał także jej brat, Franciszek Bogacz. Wszystkich muzykalnych członków rodziny Bogaczów nagrywała ekipa dra Jarosława Lisakowskiego w 1959 r. w Pruszkowie i w Dębniałkach.

 

Józefa Staszak1 [numery: 2, 3, 32, 34-36, 43, 49, 54-55, 57, fot. s. 23] ur. w 1869 r. we wsi Lis pow. Kalisz i tu wychowana, zm. w 1960 r. Pieśni jej nagrywano dwukrotnie w 1959 r. Pochodziła z biednej, bezrolnej rodziny. Przez 14 lat wyjeżdżała sezonowo „za chlebem” do Niemiec. Sędziwa, 90-letnia staruszka odznaczała się wyjątkowo dobrą pamięcią. Podała dużo informacji o ludowych zwyczajach i obrzędach jak też i o swojej młodości. O sobie opowiadała w ten sposób: „Szkół piyrwy nie było tak, a ci, którzy ziymi nie mieli, to nie ucyli dzieci w szkole. Nie chcieli je uczyć, wygoniali. Wiync jo dzisiej nie wyglundum, że jo pisać nie potrafie, a nie potrafie. Co moji nauki było, w jednym roku 6 tygodni, w drugim 2 miesiunce. Naucałam się troche tam b, c wiyncy nic. Dopiyro zaś tak cytałam, cytałam, dali sama się wkładałam do tego i cytać mogłam dobrze. A pisać to mie nie ucyli. A co ci po pisaniu – mówiła matka – ta pisarzowym nie bydziesz”. Staszakowa umiała dokładnie opowiedzieć o wszystkim, co działo się we wsi, a więc o kolędnikach chodzących z szopką, o fornalach, którzy chodzili z powinszowaniami na nowy rok i „hukali batami”, o zabawie zapustnej, podkoziołku, przebierańcach, o wywożeniu „młodożyncowych” w Popielec, o „wybijaniu półpostu” i zakopywaniu żuru w Wielki Piątek, o chodzeniu z kogutkiem na Wielkanoc czy z gaikiem na wiosnę. Pamiętała też dokładnie przemowy weselne.

1 Na podstawie opisów sylwetek wykonawców ludowych zamieszczonych w numerze 1-2/1964 „Literatury Ludowej”, s. 105-106. Szczególnie cenne były jej pieśni oparte na archaicznych skalach muzycznych. Po raz pierwszy zapisaliśmy tu pieśń „O żal się Boże panieństwa mojego…”. Przy nagrywaniu pieśni współuczestniczyły córki Staszakowej: Zofia ur. w 1915 r. i Pelagia ur. w 1911 r.

 

Józef Schmidt [numery: 5, 10; zob. też: Melodie stamtąd cz. 1 numery: 2, 24, 51,61; w archiwalnych protokołach jego nazwisko zapisywano również jako: Szmyt] ur. w 1902 r., zm. w 1982 r. Skrzypek i twórca kapeli z Ołoboku. Z zawodu był murarzem. W rodzinie Józefa wszyscy muzykowali. Do 1936 r. muzyk mieszkał wraz z rodziną w pobliskiej Rososzycy. Ojciec Józefa, Franciszek, zbudował basy, na których grano później w kapeli z Ołoboku. Józef Schmidt do grania w kapeli zwerbował m.in. Edmunda Ciupkę (1925-2014), klarnecistę z Wielowsi. Według wspomnień córki Józefa Schmidta, w kapeli z Ołoboku grali różni muzycy, a sam zespół powstał i działał na długo przed 1959 r., kiedy to J. Lisakowski utrwalił w nagraniach muzykę kapeli z Ołoboku. Jak podkreśliła córka Schmidta, każdy z muzyków kapeli miał swoje ulubione ozdobniki, improwizowane szczególnie na zakończenie melodii. Grane przez kapelę utwory były znane i wykonywane w całej okolicy. W 1960 r. powstał – przy wsparciu J. Lisakowskiego – Zespół „Ołobok”, który zapoczątkował sceniczne prezentacje miejscowych tradycji muzycznych, m.in. wesele ołobockie. Córka Józefa Schmidta, Helena Saranek, pierwsza odtwórczyni panny młodej w tym inscenizowanym weselu, kierowała zespołem przez ponad 50 lat jego działalności.

 

Opracowała Anna Gałczyńska

————————————————————————————————————————————-

Melodies from thence

Archival recordings of songs and melodies of Kalisz region from the Phonographic Collection of the Institute of Art. of the Polish Academy of Sciences

Part 2 (second half of 1959)

 

Hereby we are handing over to the Readers and Listeners the second part of a source album edition presenting the oldest preserved phonographic registrations of musical folk practice of Kalisz region. The first album entitled Melodie stamtąd (Melodies from thence), published in 2015 there were inserted archival recordings registered in this sub-region of Wielkopolska (Greater Poland) between 1947 and the first half of 1959. Due to the significant amount, as well as substantive documental value of the sound archives collected in the second half of 1959 we decided to dedicate a separate album to them – the second part of Melodie tamtąd (Melodies from thence).

In the first edition we published a comprehensive text by dr Arleta Nawrocka-Wysocka concerning the region of Kalisz as the region of musical borderline. In the mention text the researcher undertook an analysis and characteristics of presented material both, in the context of Kalisz region affiliation to cultural enclave of Wielkopolska (Greater Poland), as well as the range of its peculiar distinctiveness – as the music region of the borderland of Kujawy and Sieradz regions. The recipient’s attention was also drawn to the characteristics of the region’s instrumental music, and the album presents recordings of violin soloists as well as the ensemble consisting of the violin, clarinet and local kind of two-string bass (basy kaliskie). On the first album there were 82 pieces presented, including ritual and popular songs, couplets and dance instrumental tunes. Repertoire presented on this album – the second part of the edition – tops up the musical picture of the region, but still requires supplementation and the enhancement of ethnomusicological commentary. This is why we also present here the second part of dr Nawrocka-Wysocka’s essay on the music of Kalisz region.

In the commentary to the first part of the edition there was also included a brief history of phonographic documentation made in the area of Kalisz region. Among the pieces presented on the album Melodie stamtąd (Melodies from over there) part 1 there were published the very first sound documents recorded in Kalisz region in 1947. The second archival set from which Kalisz registrations come from (made in 1951) are recordings taken within the framework of national Musical Folklore Collecting Campaign. However, it is only the documenting activity, carried out since 1956 by already mentioned Jarosław Lisakowski, that brought about truly substantial and extremely precious resource of recordings – though made in amateurish way and in difficult conditions, but something that cannot be overestimated in terms of substantive scope. Collecting work of Lisakowski carried out in 1956 and in the first half of 1959 formed the basis for choosing the material for the first part of Melodie stamtąd (Melodies from thence). Recorded at that time performers were in a high degree representatives of the generation born in the second half of 19th century. A strong representation of an elderly generation performers is also exceptional for the album. Those are the people who imparted archaic and rarely performed melodies. The generation is represented by singers: Józefa Staszak, born in 1869 in the village of Lis, south to Kalisz; Józefa Nawrocka, born in 1875, resident of Wola Droszewska; and a violin player as well as a singer – Józef Przybył from Bałdoń, born in 1878. Thanks to these outstanding informers the wedding rite was enriched mainly with longer songs, interesting in terms of their lyrics and melodies layer. Józefa Staszak imparted a beautiful matchmaking song, entitled Przyjechało trzech panów w powozie (Three squires came in the carriage), as well as the song about an apple tree which begins with these words – Zakukała kukułeczka za stołem (A cuckoo cuckooed behind the table). To Józefa Nawrocka we owe two songs about the wreath that are sung just before the capping ceremony – Wianku mój perłami sadzony (Oh, my wreath studded with pearls), Potulnijże wianek lewandowy (Let’s roll the lavender wreath). Both performers were also telling about an exceptional, registered only in the south of Kalisz habit of robing the wedding copse (gaik) that was accompanied by an original song repertoire.

While the first album, apart from the ritual repertoire, was dominated by songs and wedding couplets, this one is more varied. It is because, apart from several ballads, it also presents a sung fairy tale about a goat (Stworzył Pan Bóg koze – And God created a goat) as well as family, social and popular songs. The lyrics of these songs are very often well known in other parts of Poland, yet the Kalisz variants benefit regional couplets. Compared to the previous album the repertory of instrumental melodies is also much more diverse, forming almost one third of the collection. Dances such as oberek and owijok, but also wedding melodies are performed by three ensembles: the already well known from the previous album ensemble from Ołobok, an ensemble from Guzdek and an ensemble from Bałdoń. The basic set for all of them is made of the violin and the local kind of two-string bass (the information about the instrument was presented on the first album), enriched with either the clarinet or the drum with a triangle (stalka). The music material is topped up with wedding speeches and excerpts from interviews about the habit of wedding copse robing and local kind of twostring bass. In the latter we can hear words spoken by Jarosław Lisakowski – the collector and field researcher whom the region owes a lot.

We hope that both parts of Melodie stamtąd (Melodies from thence) will provide the recipient with comprehensive and representative resources of sound archives, valuable both, for musicological research, as well as amateurish activity. It is also possible that the recordings will become an inspiration for creative artistic activities.

 

Translated by Klaudia Dulińska